Fagus sylvatica ‘Bornyensis’ of Fagus sylvatica ‘Pendula’?

Naar aanleiding van het artikel ‘Op zoek naar de Treurbeuk met kroonent’ (Arbor Vitae 3-34, blz 32-33) kwam een reactie binnen van Christophe Nourdin* uit Frankrijk. Naar zijn mening is de Treurbeuk in Kalmthout niet geënt met materiaal van de cultivar ‘Bornyensis’. Hieronder volgt zijn reactie.

Tekening naar een foto van de originele boom in Metz op de kwekerij Simon-Louis Frères. Afgebeeld in het tijdschrift Revue le Jardin uit 1899. In het artikel werd als hoogte 11 m genoemd met een enkele stam, mogelijk doordat de boom aangebonden is geweest aan een paal. Deze originele boom is mogelijk ten gevolge van hevige bombardementen van Metz in de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan.

Graag wil ik reageren op het artikel in Arbor Vitae wat ik aantrof op het internet (https://dendrologie.nl/arbor-vitae/op-zoek-naar-de-treurbeuk-met-kroonent/). Het artikel over het exemplaar in Arboretum Kalmthout interesseert mij zeer, speciaal omdat ik deze Fagus sylvatica ‘Bornyensis’ al bijna meer dan 30 jaar bestudeer. Naar mijn mening zijn de kroonenten op de hoogstam in Kalmthout niet ‘Bornyensis’. Deze mening wordt gedeeld door Beukendeskundige Gerhard Dönig uit Duitsland. Hij bevestigde mij dat die enten niet van de echte ‘Bornyensis’ zijn. De verwarring is vergroot doordat kwekerijen enthout van deze boom in Kalmthout hebben genomen die vervolgens zijn verspreid als ‘Bornyensis’. Daardoor zijn veelal Treurbeuken met een naambordje ‘Bornyensis’ niet soortecht. Dit werd mij ook bevestigd door de dendrologische vereniging in België (Belgische Dendrologie). Mogelijk zijn er in de Belgische database ‘Beltrees’ veel smal opgaande Treurbeuken als ‘Bornyensis’ opgenomen die eigenlijk vaak ‘Pendula’ zijn. Of althans één van de verschillende vormen van ‘Pendula’ die in omloop zijn, zoals vermeld wordt in Trees and Shrubs Online. Ook op de website Monumental Trees zijn alle als ‘Bornyensis’ opgenomen exemplaren niet echt (met uitzondering mogelijk van de boom in Croux, Frankrijk. Daar twijfel ik nog over). De habitus van de echte ‘Bornyensis’ laat zich omschrijven als een regelmatig gevormde, bolronde, overhangende groeiwijze. Geheel anders dus dan ‘Pendula’ met een opgaande groeiwijze en lange, overhangende takken.

‘Bornyensis’ in Kew Gardens, geënt exemplaar op een stammetje.
Geplant eind 19e eeuw.
Foto: Mathew Rees

Net als de cultivar ‘Verzy’ zijn ‘Bornyensis’, ‘Pagnyensis’ en ‘Remillyensis’ vormen van Tortuosa-beuken (Beuken met een kronkelachtige groeiwijze), oorspronkelijk door botanicus Pépin beschreven als Fagus sylvatica f. tortuosa. Simon Louis selecteerde drie van zulke Beuken: ‘Pagnyensis’ – uit het bos bij Pagny, ‘Remillyensis’ – uit het bos bij Remilly en ‘Bornyensis’. Van de laatste wordt geschreven dat het een zaailing is van ‘Remillyensis”. Er wordt niet vermeld dat het een zaailing is die is ontstaan op de kwekerij van Simon Louis (in de plaats Borny, nabij Metz) of als zaailing onder de geselecteerde boom in het bos van Remilly. In een scriptie uit Tsjechië die is geschreven door Ondrej Ottomansky heeft ‘Bornyensis’ andere bladkenmerken dan ‘Pendula’. De bladnerven eindigen in tandjes en het blad is meer ellipsvormig dan ‘Pendula’. Bij de boom in Kalmthout is de bladrand niet getand maar gekarteld en het blad is meer eivormig.

Een tweede exemplaar van ‘Bornyensis’ in Kew Gardens. Laag-geënt exemplaar. Geplant eind 19e eeuw.
Foto: Christophe Nourdin

Literatuur: Ondej Ottomanský (2004): Zhodnoceni rodu Fagus L. z pohledu zahradní a krajináské tvorby (Diplomová práce). Mendelova zemdlská a lesnická univerzita v Brn Zahradnická fakulta v Lednici.

*Christophe Nourdin is 27 jaar verbonden aan Nancy Botanic Garden als collectiebeheerder. Zijn interesse ligt in tuinieren, kwekerijen en in bomen, vooral oude bomen met historische waarde, inclusief oude cultivars van de kwekerij Simon-Louis Frères. Het bekendmaken en doorgeven van kennis van de historie ervan staat hoog in zijn vaandel. Wat betreft ‘Bornyensis’ is hij veel dank verschuldigd aan Ondrej Ottomansky voor het delen van zijn kennis.

‘Bornyensis’ in het Späth Arboretum. Ongeveer drie meter hoog en breed. Ontvangen en geplant in 1897.
Foto: Ondrej Ottomanski

Najaarsbijeenkomst Opheusden. Zaterdag 22 november 2025

Programma
9.30 uur: Ontvangst met koffie, thee in het gebouw van Agro de Arend. Agro de Arend is een toeleverancier van materialen voor de boomkweker en de hovenier

10.00 uur: Opening door de dagvoorzitter en welkomstwoord

10.10 uur: Bomen die het goed doen in het Nederlandse stedelijk gebied vragen goede kennis van het sortiment. Inleiding door Marko Mouwen verkoopmedewerker Boomkwekerij Ebben in Cuijk.

11.10 uur: Waarom is bodem zo belangrijk voor bomen? Inleiding door Dr. Ir. Jacqueline Baar, directeur/adviseur Soil Best, Wageningen.

12.10 uur: Lunchpauze, eigen lunchpakket meenemen, koffie en thee zijn aanwezig

13.20 uur: Takkenquiz met na afloop bespreking van de takken door Hans Janssen en Gerbert Klein Wassink. Een traditioneel element tijdens de najaarsbijeenkomst. Op speelse wijze wordt gangbaar en minder gangbaar sortiment onder de aandacht gebracht. Het leren en niet het toetsen staat hierbij voorop

15.15 uur: Sluiting van de bijeenkomst

Locatie
Agro de Arend B.V.
Pottenveld 3
4043 AB Opheusden

De locatie is goed bereikbaar met de trein. Het is 5 minuten lopen van station Opheusden.

Kosten
Er zijn geen kosten aan deze dag verbonden.

Aanmelden
Aanmelden kan tot woensdag 19 november 2025 via het aanmeldformulier voor activiteiten.

Maximaal aantal deelnemers
We laten 80 deelnemers toe. Dus tijdig aanmelden!

Afmelden
Heb je je aangemeld maar kun je onverhoopt toch niet deelnemen aan deze activiteit? Meld je dan tijdig af zodat een ander je plaats kan innemen.

Zaterdag 18 oktober, Venlo en omstreken

Programma
9.30 uur Ontvangst in de Jochumhof in Steyl (Gemeente Venlo) met koffie/thee en jawel de echte Limburgse vlaai! De deelnemer betaalt zelf de toegang van €4,50 voor de tuin

10.00 uur Rondgang door de Botanische Tuin en de Sequoiahof onder leidong van Pierre Theunissen

12.00 uur Lunch in de tuin mogelijk in restaurant. Ook mogelijk lunch zelf meebrengen en buiten het restaurant nuttigen.

13.00 uur Vertrek naar Venlo

13:30 uur Bezoek van het Floriadeterrein van 2012. We kunnen daar uitgebreid discussiëren en rondkijken. De bomen staan daar nog precies zoals ze voor de Floriade van 2022 zijn geplant

16.00 uur Einde excursie

Adressen
Botanische Tuin Jochumhof, Maashoek 2B, Steyl (Venlo) Parkeren in de omgeving Floriade terrein, St Jansweg 15, Venlo. Parkeren op groot P-terrein vlakbij.

Kosten
De deelnemer betaalt zelf de toegang voor de tuin van de Jochumhof (€4,50). Er zijn verder geen kosten aan de excursie verbonden.

Maximumaantal deelnemers
Het maximaal aantal deelnemers is 40.

Organisatie
Pierre Theunissen, John Heemskerk en Harry de Coo

Aanmelden
Aanmelden via het aanmeldformulier voor activiteiten.