Het bestuur van de NDV zegt dat ze iedere keer weer geniet van mijn foto’s op de website en op de omslag van Arbor Vitae. Natuurlijk ben ik zeer vereerd met dit compliment. Ik zoek ook ieder kwartaal met veel plezier passende foto’s. De vraag die de redactie op dit compliment laat volgen is echter niet gemakkelijk: ‘Wil je je favoriete foto insturen en daar een tekst bij schrijven?’
Fotografie is al sinds mijn tiende jaar mijn hobby. Dat was nog de tijd van zwart-wit en donkere kamer. U kunt zich dus voorstellen hoe groot mijn fotobestand is. Ik heb de vraag beperkt tot een favoriete foto die genomen is in ons arboretum. Want een familieplaatje, een vakantiefoto of een naaktfoto zijn in dit kader niet zo interessant.
Wat maakt een foto favoriet? Dat is een combinatie van de herinnering of de emotie die een foto oproept én de kwaliteit van de foto; waar is de foto genomen, hoe is de lichtval, de scherpte, de plaatsing van het onderwerp maar ook wat de fotograaf op dat moment ervoer. Iedereen die bewust fotografeert weet bij bijna elke foto nog onder welke omstandigheden die genomen is en hoe zij/hij zich op dat moment voelde.
Foto’s voor Arbor Vitae en de website komen altijd uit mijn voorraad van foto’s die genomen zijn in ons arboretum. Soms loop ik even naar buiten om de gewenste foto te nemen. Ik voel mij heel rijk en bevoorrecht op dit soort momenten. Dit verhaaltje is dan ook een klein eerbetoon aan ons arboretum in Frankrijk.
De foto die ik heb uitgekozen, is genomen in ons arboretum. Het gaat mij vooral om de kleurenpracht en de lichtval. Mijn favoriete seizoen is de herfst. Bij de aanleg en de inrichting van ons arboretum is kleur en vooral herfstkleur voor een groot deel leidend geweest. Nu, zo’n twintig jaar later wordt dat beloond. Afgelopen herfst was nat en grauw, maar eerdere jaren was de kleurenpracht in het zonlicht overweldigend en feeëriek.
Deze foto is echter in juni genomen, maar de kleurenpracht is er niet minder om dankzij de ondergaande zon.
Hij is genomen met een Nikon D7200 camera en een Nikon zoomlens 18-300mm. Foto’s genomen met deze camera kan ik ver uitvergroten. Ik heb vergrotingen van 1×2 meter of nog groter kunnen laten afdrukken op zeildoek. Deze hangen op ons terrein. Zij vormen zo illustraties in het arboretum. Op deze manier is onze tuin ook interessant voor mensen die niet alleen in bomen geïnteresseerd zijn.
Waarom juist deze foto? Het beeld op de foto is het uitzicht vanaf ons terras. Het geeft de variatie weer aan bomen en struiken. Het is voor mij een favoriete foto omdat het een combinatie is van lichtval en kleur, techniek en emotie. In het centrum vormt de zon een hart van licht. De bank op de foto is door vrienden gemaakt van een heel oude, zieke Carpinus betulus en staat daarmee symbool voor alle hulp en ondersteuning die wij jaar in jaar uit krijgen van vrienden bij het onderhoud en mooier maken van het arboretum. Mensen komen soms weken logeren om grote klussen te (helpen) doen. Dat is hartverwarmend en plaatst deze foto hoog op mijn favorietenlijst.
Voor plantenkenners wereldwijd is Arboretum Wespelaar, gelegen in Haacht tussen Leuven en Mechelen in België, een referentiecollectie. Mensen die niet zo met planten bezig zijn, hebben er echter zelden of nooit van gehoord (tenzij ze in de buurt van Haacht wonen – en dan nog blijken ze vaak erg verrast). We kunnen dus niet echt spreken van een toeristische trekpleister, maar voor wie van speciale bomen en struiken houdt zijn we zeker een revelatie.
Arboretum Wespelaar is het levenswerk van Philippe de Spoelberch, dendroloog in hart en nieren en tevens erevoorzitter van de Belgische Dendrologische Vereniging. De eerste aanplantingen deed hij in 1983 op de weiden achter zijn domein Herkenrode (de huidige Magnoliaweide). In 1991 voegde hij schaduwminnende planten zoals Acer, Cornus, Euonymus, Stewartia en Viburnum toe beschut onder het bladerdak van het Marnefbos, een bos met prachtige zomereiken aangeplant rond 1890 door zijn grootvader. In 2001 werd de basis gelegd voor de Stichting Arboretum Wespelaar en nam Koen Camelbeke de leiding op zich als directeur. Het arboretum ging officieel open voor het publiek in april 2011: de parkstructuur had tegen dan al vorm gekregen en de nodige ontvangstfaciliteiten waren voorzien.
Herfstzicht op de Artoisvijver Foto: Laura Wester
Park met eigen selecties
Arboretum Wespelaar heeft een oppervlakte van 20 hectare en herbergt een gespecialiseerde collectie van meer dan 2300 verschillende houtige soorten en (cultuur-)variëteiten uit gematigde streken over de hele wereld die winterhard zijn in België. Door de grote verscheidenheid zijn er van april tot september telkens andere planten in bloei te zien en later op het jaar zorgen vruchten en herfstverkleuring voor een uniek schouwspel. Het arboretum heeft geen vast wandelcircuit of duidelijk afgebakende wandelpaden. Om het overzicht te bewaren zijn er negen zones met elk een eigen naam en karakter.
Sinds 2019 bieden we je op onze website als eerste kennismaking een virtuele tour aan die je meeneemt langs alle hoekjes en kantjes van de collectie. Er staan geen wegwijzers of infopanelen in het arboretum maar we helpen je bij een bezoek wel op weg met onze wandelfiche. Naast een overzichtsplannetje vind je hierop uitleg over tien markante bomen en struiken. De wandelfiche wordt om de twee à drie weken vernieuwd zodat de informatie actueel blijft en trouwe bezoekers telkens iets nieuws ontdekken.
Het arboretum is niet enkel en alleen een plantencollectie. Het is ook een prachtig park met oog voor esthetiek, harmonie en verrassende zichtpunten. De verschillende zones zorgen voor afwisseling en de brede zichtassen creëren verbindingen en nodigen uit om op ontdekking te gaan. Hier en daar trekt een beeld, een vijver of doorkijkje naar de buren de aandacht. Banken op uitgekiende plaatsen bieden een mooi en ontspannen uitzicht en de perfecte gelegenheid om de wandeling even te onderbreken.
April is onze drukste periode; dan zorgen de Magnolia’s op de Magnoliaweide voor een zee van roze en wit. Onze magnoliaverzameling behoort tot de grootste van West-Europa, met maar liefst 275 verschillende soorten en cultuurvariëteiten. Arboretum Wespelaar heeft ook heel wat eigen selecties waaronder de geliefde, geelbloeiende Magnolia ‘Daphne’ die een Award of Garden Merit kreeg van de Royal Horticultural Society. Onze selecties ontstaan uit eigen zaailingen en kruisingen of uit kruisingen uitgevoerd door andere enthousiaste boomliefhebbers. Na jaren observatie en vergelijking selecteren we enkel die planten die opvallen door hun uitzonderlijke kwaliteiten (rijkelijke bloei, kleurenpracht, boomsilhouet) en hun mogelijke commerciële waarde. Zo selecteerden we een aantal gele Magnolia’s waarvan tien kruisingen het resultaat zijn van het doorgedreven werk van Dr. August Kehr (1914-2001) die onderzoeker was aan het U.S. Department of Agriculture. Hij streefde ernaar winterharde laatbloeiende magnolia’s te creëren met intens gele bloemen. Wetende hoeveel tijd het hem zou kosten om zijn laatste kruisingen op te kweken en te evalueren stuurde hij ook pakketjes met zaden naar Wespelaar waar ze in 1992 werden uitgezaaid. Van de 110 zaailingen die vanuit de kwekerij in het Arboretum werden uitgeplant werden uiteindelijk tien planten geselecteerd, benoemd en commercieel vermeerderd.
Lentezicht op de Magnoliaweide Foto: Laura Wester
Specialiteiten
Arboretum Wespelaar werkt ook aan de uitbouw van een degelijke Rhododendron collectie. Hierbij gaat de aandacht in de eerste plaats naar botanische soorten en F1 hybriden (het resultaat van twee zuivere soorten die met elkaar werden gekruist: liefst spontaan, kunstmatig mag ook). Ze werden aangeplant volgens de huidige systematische inzichten: nauw verwante soorten worden dicht bij elkaar in hetzelfde perk gezet waardoor je ze makkelijk kan bestuderen en vergelijken. De meeste tref je aan in het Verlatbos waar de dikke strooisellaag met naalden en kegels van de Corsicaanse den voor de ideale, zure voedingsbodem zorgt.
Een andere specialiteit is het geslacht Stewartia dat net als Camellia behoort tot de theefamilie (Camellia sinensis is de thee die we drinken). Stewartia’s hebben elk seizoen wat te bieden. Een mooi silhouet en vruchtrestanten in de winter, vaak ook een mooie, afbladderende schors, prachtige witte bloemen in juli-augustus en een mooie bladverkleuring in de herfst. De bekendste is Stewartia pseudocamellia wat letterlijk betekent ‘gelijkend op Camellia’. Stewartia malacodendron is misschien wel de mooiste: in tegenstelling tot de gebruikelijke geeloranje meeldraden heeft hij blauwpaarse.
Planten met een mooie herfstverkleuring hebben een voetje voor in Arboretum Wespelaar. Niet verwonderlijk dus dat we ook in het najaar veel bezoekers krijgen. Liquidambar, Parrotia, Carya, Nyssa, Euonymus, Disanthus, Quercus, Lindera en natuurlijk ook Acer dragen dan allemaal hun steentje bij. Zo verkleurt onze esdoorncollectie in gele, oranje, rode en paarse tinten. Maar ook buiten de herfst heeft het geslacht Acer veel te bieden met zijn enorme variatie in bladvorm, schors en algemene structuur. Onze collectie telt om en nabij 195 esdoornsoorten en (cultuur-)variëteiten. Wat herfstverkleuring betreft hebben we nog een paar prachtige eigen selecties: Quercus alba ‘Laura’, Quercus stellata ‘Artois’ (een knipoog naar de link met brouwerij Stella Artois waarvan de familie Artois aan de basis ligt van het domein van Wespelaar), Quercus serrata ‘Herkenrode’ en Nyssa sinensis ‘Jim Russell’.
Detail van Stewartia malacodendron Foto: Laura Wester
Opkweek vanuit zaad of stekmateriaal
Heel wat planten in de collectie kweken we zelf op vanuit zaad of stekmateriaal. Zo krijgen we zaden via uitwisseling met andere collecties en van plantenkenners die op expeditie trekken om zaden te verzamelen in de natuur. Om een betrouwbare plantencollectie uit te bouwen gaat onze voorkeur uit naar planten van gekende oorsprong. Alles wordt nauwgezet geëtiketteerd en bijgehouden in de databank zodat geen informatie verloren gaat. De collectie levert ook een belangrijke bijdrage aan het behoud van bedreigde en beschermde plantensoorten. Zo hebben we heel wat Rode Lijst soorten in de verzameling waarvan we stekjes, bladeren en vruchten beschikbaar stellen voor wetenschappelijk onderzoek. Arboretum Wespelaar maakt deel uit van ArbNet, een wereldwijd netwerk van arboreta. Via ArbNet werken arboreta van over de hele wereld samen aan het behoud van bomen en boomcollecties en krijgen ze ook een officiële erkenning op wereldschaal. In 2016 kregen we als derde Europese collectie een ‘Level 4’ status (het hoogste niveau) binnen ArbNet. Dit hebben we te danken aan onze degelijke plantencollectie, de achterliggende databank, de uitwisseling van kennis en samenwerking met andere collecties en onze goed uitgebouwde gidsenwerking. Daarnaast vormt de indrukwekkende collectie gedetailleerde scans en determinatiesleutels die we via onze website ter beschikking stellen een belangrijke troef. Hiervoor werken we samen met Jan De Langhe, dendroloog aan de Plantentuin in Gent, die de sleutels en scans voor ons maakt.
Vanaf woensdag 1 april 2020 opent het Arboretum Wespelaar weer de deuren voor de bezoekers. Elke woensdag en zondag van 10 tot 17 uur kan het Arboretum bezocht worden, en dit tot en met zondag 15 november 2020. Er is tevens de mogelijkheid een geleid bezoek aan te vragen. Van harte welkom!
In een vorige Arbor Vitae (AV-3 2019) schrijft Huib Pisters over de nabloei in zijn Davidia involucrata. Eind oktober 2019 zag ik ook een dergelijk fenomeen in de Chinese judasboom Cercis chinensis ‘Avondale’. Terwijl de struik nog volop in blad zat, met hier en daar al wel enige herfstverkleuring, zag ik ineens een aantal takjes met de karakteristieke rood-paarse bloemetjes. De Cercis is een echte ‘naaktbloeier’, dat wil zeggen prachtige felgekleurde bloemetjes aan de naakte takken. Dus bloei voordat de bladeren komen. De ‘gewone’ Judasboom (Cercis siliquastrum) is een ander bekend voorbeeld van naaktbloei.
Deze late bloei wordt ook wel ‘noodbloei’ genoemd. Jitze Kopinga (Bomen # 46, 2019, p. 27) omschrijft het als volgt: ‘Bij noodbloei lopen bloemknoppen uit die in hetzelfde groeiseizoen zijn aangelegd. Het is kennelijk een poging van een boom om op zijn laatste krachten en zo lang het nog kan te zorgen voor een volgende generatie nakomelingen. Het hoeft denk ik geen toelichting dat dit een behoorlijke aanslag betekent op de energiereserves van de boom. En dat, wanneer de boom toch in leven blijft, in het daaropvolgende voorjaar de bloei minder uitbundig zal zijn (omdat er tijdens noodbloei doorgaans geen nieuwe bloemknoppen meer worden gevormd).’
Wij hadden afgelopen jaar een heel droge en warme zomer. Dat verklaart wellicht de ‘noodbloei’ in onze Chinese judasboom. Nu maar afwachten wat hij dit jaar gaat doen.
Noodbloei in Cercis chinensis ‘Avondale’ Foto: Ineke Vink
