Categorie archieven: Arbor Vitae

Floriade 2022 in Almere: het bezoeken meer dan waard

Almere is langzamerhand een echte stad aan het worden; er wonen nu 220.000 mensen. De doelstelling is dat er in 2050 400.000 mensen wonen.
In 2011 besloot het stadsbestuur om één van de oudste stukken van Almere aan de zuidoostkant van het Weerwater nabij de Rijksweg A6 te herontwikkelen en dit gebied aan te melden als locatie voor de Floriade 2022. Tijdens de Floriade 2012 in Venlo werd bekend dat de Floriade Expo 2022 inderdaad in Almere zou worden gehouden.
Op dat moment bestond het gebied uit het oudste bos van zuidelijk Flevoland, een camping en een jachthaven. De jachthaven is er niet meer, maar het bosje en de volwassen bomen van de camping zijn de basis geworden voor de inrichting van de Floriade. Het groen is geïntegreerd in een grid van rechthoekige vlakken. Elk vlak is rondom beplant met boom- en heestersoorten. Per vlak zijn steeds bomen en heesters met dezelfde letter uit het alfabet aanwezig en voorzien van de botanische en Nederlandse naam. In totaal zijn er 650 soorten en cultivars aangeplant, het mag met recht een arboretum worden genoemd.
Het is de bedoeling dat deze beplanting gehandhaafd blijft als straks de woonwijk verschijnt die na de Floriade hier wordt gebouwd.

De Aeres Hogeschool.
Foto: Huip Sneep

De infrastructuur voor deze nieuwe woonwijk, naar een ontwerp van het internationaal bekende architectenbureau MVRDV, inclusief een smart grid en een slim oppervlaktewaterafvoersysteem, is al aangelegd.
De bomen zijn bij een groot aantal kwekers verzameld door Jaap Smit, prominent lid van de NDV; de meeste zijn kosteloos ter beschikking gesteld. Het grootste deel van de bomen in het arboretum is op tijd geplant en heeft zich heel goed ontwikkeld. Dit ondanks het feit dat geplant moest worden in de plaatselijke zware kleigrond. Enkele aandachttrekkers zijn een laag betakte Fagus orientalis, de levende bomenbrug van Metasequoia en een tweestammige dakplataan. Opvallend is het grote aantal laag vertakte en meerstammige bomen.

De brug van levende bomen (Metasequoia glyptostroboides).
Foto: Huip Sneep

Omdat veel bestaande, volwassen bomen zijn geïntegreerd in het nieuwe ontwerp is het tentoonstellingsterrein opvallend groen. Ondanks het feit dat het aan open water ligt, zorgen de bomen voor luwte en een plezierig verblijfsklimaat. Er is ook veel groen op daken en aan gevels toegepast. Onder andere bij de Aeres Hogeschool Almere, die gevestigd is aan Arboretum West 98, wie zou niet op zo’n adres willen wonen of werken? Dit schoolgebouw is straks onderdeel van de woonwijk.
Het drijvende Iepenbos, geplant in kleurige boeien, is ook een opvallend element. Het lag hiervoor vier jaar lang in de Rijnhaven te Rotterdam en is in 2021 in bruikleen gegeven door de Stad Rotterdam.

Het Iepenbos, klaar voor de tewaterlating.
Foto: Huip Sneep

Op het Utopia eiland in de noordwesthoek zijn bijzondere vormen van eetbaar en ecologisch groen te zien. Onder het thema Boslandbouw wordt hier getoond waarom het zinnig is om bomen en struiken op akkers te mengen met eenjarige gewassen als aardappels, uien en bieten. De bomen en struiken dragen bij aan klimaatbestendigheid en produceren eetbare vruchten als noten, bessen en eetbaar blad. Deze vorm van landbouw wordt Agroforestry genoemd en begint in ons land voet aan de grond te krijgen.
Op dit eiland mag je ook de inzendingen van de gemeenten Amsterdam + Almere en de tuin van het hovenierscollectief Wilde Weelde niet missen. Deze laatste tuin is grotendeels opgebouwd uit vrijgekomen hout en trottoirtegels.

Volwassen bomen van de vroegere camping zijn fraai geïntegreerd in het parkontwerp.
Foto: Huip Sneep

De inzendingen van Quatar en de Verenigde Arabische Emiraten in het Urban District laten zien hoe in landen waar het jaarrond zeer warm en droog is, voedsel wordt geproduceerd en droogtebestendige groenvoorzieningen kunnen worden gerealiseerd, zelfs als dat met brak water moet.
Een publiekstrekker is verder de tuin van de LTO-cultuurgroep Zomerbloemen met zijn volgroeidheid en veelkleurigheid en ook de grote kas van The Green House is het bezoeken waard. De bekende steeds wisselende thema arrangementen van bloemen, groenten en fruit in die kas zijn spectaculair.
Op het centrale plein is een opvallend 12 meter hoog beeld genaamd ‘Beehold’ (samengesteld uit tienduizenden metalen bijen) van de bekende kunstenaar Florentijn Hofman geplaatst. Het zou eerst op het viaduct over de A6 worden geplaatst, maar Rijkswaterstaat vreesde dat het vrolijk zwaaiende duo tot verkeersongelukken zou leiden, vooral omdat daar de kabelbaan met skicabines ook al de aandacht trekt.

Een toekomstige straat van de woonwijk met in het midden de afvoer van regenwater.
Foto: Huip Sneep

Voor alle groenliefhebbers is een dag op de Floriade meer dan wel besteed en eigenlijk te kort! Beter is het om een seizoenkaart te kopen en nog een paar keer te gaan. De Floriade is tot 9 oktober geopend.

Pinus longaeva opkweken, soms een lastige klus

Zo’n tien jaar leden bezochten we voor het eerst het ‘Ancient Bristlecone Pine Forest’ (White Mountains, in het oosten van Californië) om de Pinus longaeva met eigen ogen te gaan aanschouwen. Indrukwekkend om te wandelen in een bos van bomen die duizenden jaren oud zijn. De oudste moet inmiddels meer dan 5000 jaar zijn.

Tijdens ons bezoek had ik een aantal dennenappels meegenomen en thuis de zaden gezaaid met het idee van ‘nooit geschoten altijd mis’. Ik gebruikte als zaaimedium een mengsel van cactusaarde en potgrond. Tot mijn grote verrassing kiemden de zaden en al snel had ik een redelijk aantal Pinus longaeva zaailingen. Uiteraard té veel om zelf allemaal te houden en dus gaf ik er een paar aan Gert Fortgens, Trompenburg Arboretum en Tuinen in Rotterdam. De overige zaailingen hield ik zelf.

Tot mijn teleurstelling ging het niet goed: geen enkele van mijn zaailingen overleefde de winter in mijn koude kas. Geen idee wat ik verkeerd deed. Overlegd met Gert waar de zaailingen wél goed groeiden. Hij zei: geen probleem, je kunt er best één of twee van mij krijgen. Dus kreeg ik er weer twee van hem, maar …. ook die legden na een aantal maanden het loodje. Schoorvoetend stuurde ik, schaamtevol, opnieuw een mailtje naar Gert. En tot mijn grote vreugde bood hij me opnieuw een zaailing aan, nog van de eerste zending die hij van mij had gekregen in 2013, dus al aardig gegroeid. Gert hield de plantjes in zijn koude cactuskas, gaf af en toe wat water, maar vergat dat ook geregeld…. Inmiddels (2020) had ik opnieuw zaden besteld in de VS, had ze laten kiemen in cactusaarde en had ze het hele jaar in mijn koude kas gelaten. Ook gaf ik heel weinig water en dan alleen onder in de bak.

Pinus longaeva, negen jaar oud en voor het eerst in bloei. Op de voorgrond drie zaailingen van ruim twee jaar. Foto: Koos Slob.

Dit voorjaar was de Pinus longaeva uit 2013 duidelijk in goede doen en zelfs al voor de eerste keer in bloei (zie foto). De drie kleine zaailingen ervoor staan er ook goed bij, ze beginnen al te vertakken. De grote vraag nu: durf ik te zijner tijd de ‘grote’ uit te planten in ons arboretum of verpot ik hem regelmatig en houd ik hem in de kas. Per slot lijkt mij onze zwak zure klei niet het beste medium voor deze langlevende den. Eerst kijken of ik hem in de kas goed kan laten groeien.

Arbutus unedo, warmte­minner met toekomst

De foto van de omslag van de derde Arbor Vitae uit 2022 toont de bekendste soort van het geslacht Arbutus met als Nederlandse naam de Aardbeiboom. Van nature is de soort wijdverbreid in het Middellandse Zeegebied en West-Azië. Daarbuiten ook nog in het westen van Frankrijk en, heel bijzonder, in het zuidwesten van Ierland.

Een tweede Europese soort is A. andrachne uit Zuidoost-Europa. A. unedo stond in de oudheid bekend onder de naam Andrachne. De Nederlandse naam voor A. andrachne is Griekse aardbeiboom. Waar de arealen van beide soorten elkaar overlappen, treed bastaardering op. De wetenschappelijke naam van de bastaard is A. ×andrachnoides. De derde soort van de westerse wereld is A. canariensis van de Canarische Eilanden. In Noord-Amerika zijn in totaal zes soorten, met arealen in het zuiden van de Verenigde Staten en in Mexico.
De Aardbeiboom is meestal een 1,5-3 m hoge struik, al kan het een meer dan 10 m hoge boom worden met een matgrijze, gegroefde afschilferende stam. De jonge twijgen zijn klierachtig behaard. Het winter­groene lancetvormige blad is aan de bovenzijde glanzend groen. De bladrand is fijngezaagd. De eindstandige bloemtrossen hebben klokvormige witte tot roze gekleurde bloemen met terug­gekromde kroonslippen. De bloeiperiode is van oktober tot maart en in die periode kunnen er tegelijk bloemen en vruchten zijn. Deze laatste verkleuren van lichtgeel naar rood. De vergelijking met aardbeien gaat voor de rode kleur nog wel op, maar morfologisch verder totaal niet. Ze zijn eetbaar maar de smaak is ondanks het hoge suikergehalte wat zurig en weinig aromatisch.Volgens C.A. Backer in zijn Verklarend woordenboek van wetenschappelijke plantennamen zou unedo, dat in de oudheid ook voor de soort werd gebruikt, afgeleid zijn van unus (een) en edere (eten): wie één vrucht van de boom gegeten heeft, heeft er genoeg van. De vruchten worden wel gebruikt voor de bereiding van sommige wijnen en likeuren, zoals de Portugese medronho, of soms verwerkt tot jam. In Albanië maakt men van de vruchten de traditionele raki, bekend als raki kocimareje. In de oude geneeskunde zijn er ook diverse toepassingen. Brouwsels van de bladeren zouden onder andere werken tegen diabetes, hyperventilatie en reuma.

Arbutus unedo
Foto: Ineke Vink

A. unedo in een warmer wordend klimaat
De Aardbeiboom is geschikt voor toepassing in diverse klimaten, al stelt ze warmte op prijs, en is goed resistent tegen droogte. Vooral in warmere gebieden als Californië is het een populaire plant. In tegenstelling tot de meeste familieleden van de Ericaceae verdraagt ze standplaatsen met een hoge pH. De vruchtproductie is op veel groeiplaatsen nogal wisselvallig.
Van A. unedo vermeldt de Naamlijst van houtige gewassen een zestal cultivars. ‘Compacta’ is een dwergvorm met weinig bloemen. Een verbetering daarvan lijkt ‘Atlantic’ die rijker vrucht draagt. ‘Rubra’ met rode bloemen is al bijna drie eeuwen bekend. Ze verkreeg evenals ‘Atlantic’ van de Royal Horticultural Society een Award of Garden Merit. ‘Minlily’ is een rijkvruchtende selectie en dat geldt ook voor ‘Marina’.

Vruchten van Arbutus unedo
Foto: Ineke Vink

Introductie in cultuur
Hoewel de Aardbeiboom in Zuid-Europa al sinds de oudheid in cultuur was, kwamen de eerste planten die in West-Europa in cultuur genomen werden uit Ierland. Een bron vermeldt dat in 1586 planten gezonden werden naar Lord Leicester en Sir Francis Walsingham. In de Verenigde Staten vermeldde Thomas Jefferson de plant in 1778 in zijn Monticello Gardens Book.

Symboolfuncties
Een beer die met zijn voorpoten tegen de stam van een aardbeiboom staat en zo de vruchten eet, is te zien in het wapen van Madrid. In het centrum van de stad, op het plein Puerta del Sol, staat een standbeeld met deze voorstelling. Ook verder in de stad is deze voorstelling te zien op taxi’s en gebouwen. In Italië werd het in de 19e eeuw een nationaal symbool waarbij het groene blad, de witte bloemen en de rode vruchten de kleur van de Italiaanse vlag vormen.

Vlag van de stad Madrid
Foto: www.vlagblog.nl