Als rechtgeaarde bomenliefhebber viel ik natuurlijk direct op de titel, Boommensen. Het is een filosofisch boek. De schrijver is Jozef Keulartz, emeritus hoogleraar milieufilosofie. Hij schrijft de laatste jaren vooral over dierenethiek, milieufilosofie en natuurbeleid.
Het is echt een boekje (slechts 95 pagina’s) dat je snel uit hebt. Het heeft wel weer flink aan mijn antropocentrisch wereldbeeld geschud en dat is goed. Of zoals de schrijver zegt: ‘De laatste decennia is de muur die de mens tussen zichzelf en de overige schepselen heeft opgetrokken meer en meer aan het verbrokkelen’ (p. 7). Een ander citaat dat me aan het denken heeft gezet: ‘In de omgang met huisdieren heeft de vermenselijking van dieren gaandeweg plaatsgemaakt voor een verkleutering, en heeft het antropomorfisme de vorm aangenomen van wat ook wel wordt aangeduid als “pedomorfisme”: het toekennen van kinderlijke eigenschappen aan dieren.’(p. 16). Verkleutering, een nieuw woord voor mij. De auteur betrekt dit begrip niet alleen op dieren, maar laat zien dat het ook met planten gebeurt.
En dan haalt hij vele voorbeelden aan uit het boek van Peter Wohlleben, Het geheime leven van bomen. Een enkel citaat: ‘Regelmatig glijdt Wohllebens verhaalstijl met betrekking tot het bomenrijk af richting verkleutering … Dat gebeurt vooral in die passages waarin Wohlleben het heeft over jonge bomen die hij als “boomkinderen” aanduidt. Deze boompjes, stelt hij, zouden het liefst snel willen groeien. Maar dat is niet in hun eigen belang, want het is wetenschappelijk vastgesteld dat een langzame groei in de jeugd voorwaarde is om een hoge leeftijd te bereiken. Vandaar dat de ‘boommoeders’ met hun reusachtige kronen maar zeer beperkt zonlicht doorlaten en zodoende voorkomen dat hun koters snel de hoogte in kunnen schieten. Wohlleben noemt dit “strenge opvoeding” en spreekt van een “pedagogische maatregel die er juist om bestwil van de kleintjes is”’ (p. 72/73).
Ik kan het boekje eigenlijk niet beter samenvatten dan de uitgever heeft gedaan op de achterflap. Jozef Keulartz zet de actuele ontwikkelingen op een rij en laat zijn licht schijnen over plantenrechten en de plantenhypes, de verkleutering van de natuur en de zin en onzin van het geheime leven van planten. Daarbij besteedt hij veel aandacht aan de koning der planten: de boom. Wat levert de vermenselijking van dieren en planten nu eigenlijk op voor de natuur én de mens?
Een leuk cadeautje voor uzelf (of voor een ander) als intellectuele, filosofische uitdaging.

Jozef Keulartz (2020). Boommensen. Over nut en nadeel van de humanisering van de natuur. Uitgeverij Noordhoek, Gorredijk. € 14,90. ISBN 9789056156602