De Belgische zusterorganisatie van de NDV, de Belgische Dendrologische Vereniging, ofwel: la Société Belge de Dendrologie, geeft elk jaar een schitterend jaarboek uit. In december 2023 is het jaarboek 2022 verschenen: een meer dan 200 pagina’s tellend en rijk geïllustreerd overzicht van de stand van de Belgische dendrologie.
Dit jaarboek bevat een In Memoriam voor André Charlier (1929-2022), de stichter van de Closerie du Rond-Chêne in Esneux, het grootste privé-arboretum van Wallonië. Ook vinden we een (Engelstalig) artikel over de correcte naamgeving van een aantal cultivars die door Charlier werden geselecteerd. De meeste artikelen zijn overigens voor ongeveer de helft Frans en voor de helft Nederlands.

Het jaarboek start met twee verslagen van plantentochten naar resp. Montenegro en naar het Pilion schiereiland in Thessalië, Griekenland. Behalve dendrologische waarnemingen bevatten deze artikelen ook uitgebreide informatie over de botanische rijkdom van de bezochte gebieden. Een excursie naar het Pindos-gebergte in het noordwesten van Griekenland wordt in een ander artikel beschreven. Verder wordt uitgebreid verslag gedaan van een bezoek aan Mount Olympus in de Verenigde Staten (ten westen van Seattle). Boeiende kost, deze reisverslagen.
In oktober 2022 hield de Belgische Dendrologische Vereniging een studiedag over Rubus, bramen. Dat leverde een zeer lezenswaardig (Engelstalig) artikel over deze ‘underdogs of the garden’ op (ook gepubliceerd in het International Dendrology Society Yearbook 2022).
In de uitgebreide rubriek ‘Dendrologische notities’ wordt door een groot aantal auteurs verslag gedaan van recente ontwikkelingen in alle belangrijke arboreta en plantentuinen in België. Zo wordt onder andere beschreven hoe in de Plantentuin Meise in de kasteelvijver een nieuw eiland werd ingericht, hoe in Arboretum Bokrijk de schade door de bever wordt ingeperkt en hoe de plantentuin Gent haar accreditering op niveau IV door ArbNet wist te realiseren. Zonder iets af te doen aan de andere delen van dit jaarboek, is dit deel toch wel wat mij bij lezing het meest aansprak en de meeste informatie bood over de stand van de Belgische dendrologie. Een waar genoegen om kennis te mogen nemen van deze wetenswaardigheden over alle belangrijke arboreta in België.
De rubriek ‘Excursies’ bevat vervolgens de verslagen van negen bezoeken aan verschillende, soms wat minder bekende tuinen. In z’n soort al niet veel minder informatief dan de vorige rubriek.
De laatste rubriek ‘Reis’ bevat een gedetailleerd en met veel foto’s verlevendigd verslag van de reis naar Ierland die plaatsvond tussen 23 en 27 april 2022. Een groot plezier om te lezen.
Het boekwerk sluit af met een nauwkeurige index op wetenschappelijke namen en een overzicht van alle taxa waarvan een afbeelding is opgenomen.
Dit uitstekend verzorgde jaarboek biedt een levendig, gevarieerd en buitengewoon lezenswaardig overzicht van wat er speelt op het vlak van de dendrologie bij onze zuiderburen. Een aanrader voor iedereen die wel eens die kant uit gaat of zou willen gaan.

Belgische DENDROLOGIE Belge. Jaarboek van de Belgische Dendrologische Vereniging. Prijs € 25 (+ verzendkosten). Voor meer informatie: https://www.dendrologie.be/nl/publicaties-0.

Eind februari las ik een NRC-recensie van twee ‘bomenboeken’ met als titel: ‘Wat is de relatie tussen mens en boom en waarom willen we graag een tuin?’ Het eerste deel van de titel betrof ‘Bomen en Bossen’ van Ton Lemaire (besproken in de vorige Arbor Vitae). Het tweede deel doelde op een boek van Th. Oudemans: ‘Om de tuin geleid’. De recensent noemde het eerste boek ‘een romantische ode aan zijn groene vrienden’. Over het tweede boek zei hij: ‘Th Oudemans produceerde met Om de tuin geleid een polemischer geschrift met veel stekeligheden.’

Ik was dus wel benieuwd naar Oudemans’ boek. Eerlijk gezegd viel het mij niet mee. Het boek is weliswaar prachtig geïllustreerd, maar de tekst is niet altijd even goed te volgen en te begrijpen voor mij. Het boek bestaat eigenlijk uit twee delen. Het eerste deel bevat veel historische informatie over allerlei soorten Europese tuinen door de eeuwen heen. Veel originele beschrijvingen met een veelal filosofische benadering van het begrip ‘tuin’, wat niet zo vreemd is, want Oudemans is filosoof. Het tweede deel van het boek gaat over zijn eigen bomentuin: arboretum Tennax (Wedde, Gr.). Dat is een grote collectie treurbomen, vandaar de naam ‘Hangende Tuinen’. Het is een combinatie van een dinopark en miljoenen jaren oude boomsoorten, waarover hij zelf schrijft: ‘Gelukkig schuwen De Hangende Tuinen de vreemde beelden (dinosauriërs), angstaanjagende geluiden, kermisachtig vertier en verrassingseffecten helemaal niet. Ze zijn speels, zoals de rest van de natuur dat is.’ (p. 117)

Een aantal zinnen uit het boek vielen me op, maar vond ik lastig te begrijpen, bijvoorbeeld: ‘…de aard van dit boek. Dit is geen beschrijving van tuinen door de eeuwen heen (–), maar het wekken van een besef van diepe grammatica’s of semantieken die hele epochen domineren veelal zonder dat de bewoners van die epochen daar weet van hebben. Het gaat om de grammatica van natuur, kunst en paradijs.’(p. 14). Of: ‘In dit boek mag iets duidelijk worden van een nadenken dat geen filosofie is, maar iets heel anders, namelijk nadenkend gestemd raken. Let op: iedere samenleving is omgeven door gesedimenteerde tekenen, die een betekeniswereld vormen waarover niet nagedacht kan worden, maar die wel sturing geeft aan alles wat in zo’n samenleving gebeurt. In dit boek wordt dit duidelijk aan de hand van de woorden natura en ars.’ (p. 35). Dergelijke zinnen maken het boek voor mij moeilijk leesbaar. Het moge duidelijk zijn dat Oudemans’ schrijfstijl niet ideaal is voor mij. Maar tegelijkertijd realiseer ik me dat meer filosofisch ingestelde mensen met genoegen dit boek zullen lezen.

Oudemans, Th.C.W. (2023). Om de tuin geleid. Natuur en horticultuur in Europa. KNNV Uitgeverij, Zeist. Prijs: € 29,95.

Nawoord van de redactie: Filosoof Wouter Oudemans is op 22 maart overleden. Hij laat een groot aantal boeken en landschapspark Tenaxx na, een park met een grote treurbomencollectie en dinosauriërs. Oudemans was lid van de NDV en schreef regelmatig kritische stukken in Arbor Vitae. Zijn meest recente artikel (‘Laat de boom van het leven toch bloeien’) staat in AV-1, 2024, pp 24-26.

Maarten, een van onze vrienden, was gymnastiekleraar maar heeft nog niet zo lang geleden een opleiding tot boomverzorger gevolgd en dat is nu zijn beroep (altijd handig om zo’n vriend te hebben als je een arboretum hebt….). Maarten kwam van de zomer kamperen en had een boek bij zich dat ik beslist moest lezen, zo vertelde hij.
Het is een studieboek voor boomverzorgers. De auteur, Wim Peeters, is lector boom- en groenbeheer aan de hogeschool Vives en Odisee (Vlaanderen). Het boek omvat 12 hoofdstukken: Inleiding, Levende bomen, Bomen groeien, Afgrendeling, Stabiliteit, Bomen in het bos, Bomen in de stad, Bomen planten, Groeiplaatsverbetering, Snoeien van bomen, Plagen en aantastingen en Veterane bomen. Stuk voor stuk degelijk en informatief. Niet altijd direct te begrijpen, je moet een alinea soms twee keer lezen. Wat heel prettig is, is dat veel begrippen voorzien zijn van een sterretje en worden uitgelegd in de verklarende woordenlijst. Dus als je een bepaald begrip niet kent of niet begrijpt, is het handig even achterin te kijken voor de uitleg of betekenis. Ik heb veel geleerd, van plakoksel tot waterlot en van climaxbos tot bundelboom. Ook heb ik geleerd dat boomchirurgie een obsoleet begrip is en dat we nu moeten spreken over boomverzorging.

Ik citeer graag een paar zinnen uit de inleiding:
Dit is dus geen snoeiboek. Dit is een boek over bomen, alle bomen en voor iedereen. Zowel voor boomeigenaren, boomliefhebbers, professionele groenbeheerders, openbare besturen en ook voor boomverzorgers – van de term ‘boomchirurg’ gaan hun tenen krommen.

Dit boek geeft inzicht hoe bomen groeien, hoe ze (over)leven, hoe ze stormen weerstaan en hoe ze aftakelen.

Voor elke dendroloog, amateur of professional, is dit boek een echte aanrader. Ook als je geen boomverzorger bent. Naar mijn idee is dendrologie meer dan sortimentskennis en ik denk zeker dat elke (liefhebber)dendroloog naast de naam van de boom ook graag alle ins en outs wil weten van de verzorging en onderhoud van bomen. Een interessant boek dus, dat ook als naslagwerk is te gebruiken wanneer u vragen heeft over de verzorging van uw bomen in de breedste zin van het woord.

Peeters, W. (2023). Bomen beter begrijpen. Gids voor praktisch beheer. Uitgeverij Sterck & De Vreese, Gorredijk.
Prijs: € 27,50.
ISBN 978 905 615 8910