De NDV-excursie in Den Haag van 15 oktober viel op een grauwe herfstdag. Toch was er een grote groep geïnteresseerden gekomen, zelfs meer mensen dan zich hadden opgegeven. We hebben deze dag twee locaties bezocht: het Doorenbos Arboretum in het Zuiderpark en het Westbroekpark.

De dag begon in het Zuiderpark. Dit park, aan de westzijde van Den Haag, werd aangelegd vanaf 1923 als onderdeel van het uitbreidingsplan van Berlage uit 1908. De eerste schetsen van het park zijn door Pieter Westbroek, tot zijn overlijden in 1926 directeur van de Gemeentelijke Plantsoenendienst, en de bekende landschapsarchitect Dirk Tersteeg ingrijpend aangepast. Het park werd in 1936 officieel geopend en is een typisch volkspark op Duitse leest met een grote centrale vijverpartij, een evenementenweide én losse functionele delen zoals een dierenweide, volkstuinen, heemtuin, sportvelden, ma­nege, openluchttheater en zwembad in een groene rand daaromheen. In die groene rand werden een eendenkooi uit de 17e eeuw en een arboretum opgenomen.

De groep werd welkom geheten door John Schaaper (beheerder van het Zuiderpark) die een korte introductie gaf. De NDV-excursie focuste specifiek op het Doorenbos Arboretum van 14 ha groot en ingeplant door de opvolger van Westbroek, Simon Doorenbos. Doorenbos was één van de oprichters van de NDV in 1924 en later ook voorzitter. Na de restauratie van het arboretum werd het in 2016 naar hem vernoemd. Het betreft een geografisch bomenpark. Doorenbos bracht hier stekken, enten, planten en zaailingen bijeen uit China, Japan, Himalaya, Azië, Noord-Europa, Zuid-Europa en Noord-Amerika.

De groep werd gesplitst in een deel dat met Piet de Jong een rondgang maakte en een tweede groep die met Jos Koppen meewandelde. De groep van Piet keek naar de landengebieden van China, Himalaya, Japan en Azië. Door het gebrek aan bordjes in het arboretum ontstonden er de onvermijdelijke discussies over de juiste naamgeving. De eerste boom waarbij men stilstond was Populus lasiocarpa met de grote bladeren. Klaas Verboom kwam met de praktische tip om wortelopslag vanuit onderstam te voorkomen door nooit te enten op P. nigra ‘Italica’ of een andere sterke populierensoort, maar liever te kiezen voor een langzame groeier voor de onderstam en altijd laag te enten. De groep stond ook stil bij een boom die opvallende, kogelbloemachtige bloemen had en verrassend genoeg tot de Kornoeljefamilie bleek te behoren. Deze Camptotheca acuminata (Boom van het leven) bevat medicinale stoffen die in China gebruikt worden voor medicijnen tegen kanker. Verder was er discussie over diverse Esdoorns, van Acer cappadocicum en daar sterk op lijkende A. × zoechense tot de erg verwarrende Acer carpinifolium; een leuke instinker voor de takkentoets met zijn haagbeukenblad.

Het middagprogramma vond plaats in het Westbroekpark alwaar we werden rondgeleid door Ron Appeldoorn (beheerder) en Marco Braun (rozenspecialist). Het Westbroekpark nabij Scheveningen is genoemd naar Pieter Westbroek, die ook het ontwerp voor dit park maakte. Het ‘Nieuwe Park’ werd in 1925 voltooid en werd een jaar later naar de dan net overleden ontwerper vernoemd. In 1961 kreeg het park een tweede leven als locatie van het Internationaal Rosarium. Het rosarium beslaat een groot deel van het park dat verder ook een grote ligweide, interessante boom- en struikengroepen en vasteplantenborders omvat. Het park is aangelegd op een in de 19e eeuw afgegraven duin wat specifieke problemen met zich meebrengt voor het beheer, vooral ook als gevolg van de voortgaande klimaatverandering.

Het rosarium is een testlocatie, maar ook een toontuin voor nieuwe rozen die worden ingestuurd door diverse kwekers uit voornamelijk Nederland, België, Duitsland, Denemarken en Frankrijk, met aanvullende inzendingen uit andere landen. Het gaat daarbij nooit om botanische soorten maar om complexe hybriden die worden ingedeeld naar type. In het Internationaal Rosarium zijn trosrozen, grootbloemige rozen, heesterrozen, bodembedekkende rozen, laagblijvende trosrozen en klim- en leirozen aangeplant in door gras omgeven vakken. In totaal zijn zo’n 25.000 struiken ingeplant verdeeld over acht deeltuinen. De rozen nemen deel aan een concours waarin ze meermaals beoordeeld worden door zowel een vaste als een internationale keuringscommissie. Een internationale jury keurt de rozen met een certificaat van aanbeveling. Van deze rozen wordt er jaarlijks aan één het predicaat Gouden Roos van Den Haag toegekend. In het rosarium is er een Goudenrozenring ingeplant met de winnaars sinds 1974.

De rozen zijn de grote trekker van het Westbroekpark en het was opvallend hoeveel kleur de diverse struiken nog gaven half oktober. Rozen groeien het best op een rijke, vochthoudende bodem. Vanwege de zandgrond in het park wordt geëxperimenteerd met groeimedium. Er wordt nu een mengsel van weinig zand met veel humus aangevuld met portgrond en turf gebruikt. De rozen die in de bedden met het nieuwe bodemmengsel staan groeien zichtbaar beter, sommige vakken waren vol bebladerd met weinig typische bladschade. Sinds een jaar wordt in het park geen gewasbescherming meer toegepast. De verwachting is dat sommige rozen daardoor zullen wegvallen uit het sortiment. Met het oog op de toekomst blijven dan de betere rozen over voor plantsoen en tuin.

Na vele weken mooi weer, hadden we tijdens de zomerexcursie op 17 augustus regen. Desondanks was de excursie bij Boot & Dart Boomkwekerijen een groot succes! Een kleine 40 aanwezigen vanuit het hele land werden getrakteerd op een interessante rondleiding door de tuinen van Boot & Dart in Boskoop, waarbij uitgelegd werd hoe men tot nieuwe selecties komt. Het sortiment is breed en toegespitst op toepassingen in openbaar groen. Daarbij horen selecties die bijvoorbeeld niet te hoog zijn zodat je eroverheen kunt kijken, of die gemakkelijk gesnoeid kunnen worden zodat ze weinig onderhoud vragen. Ook biodiversiteit heeft de aandacht. Het selectieproces is meerjarig en alleen de beste rassen blijven over.

We mochten ook een kijkje nemen in het nieuwe kantoorgebouw. Een prachtig gebouw waarbij duurzaamheid voorop staat. De indeling is tot stand gekomen in nauw overleg met de medewerkers zodat iedereen een optimale werkplek heeft. 

Zes pruimentaarten, tien verstekelingen, 32 graden en meer dan driehonderd soorten kegels op een Kachelheide: de NDV draait er zijn hand niet voor om! Terwijl honderden vakantiegangers bij het naastgelegen zwembad verkoeling zochten, gingen wij dendrologen zaterdagochtend 13 augustus op stap in Pinetum de Dennenhorst in Lunteren. Dat het aantal van 43 mannen en vrouwen de aanmeldlijst met liefst tien personen overschreed, bleek gelukkig geen probleem voor onze gastheer Benno Smit en -vrouw Carey Homan, die minstens even flexibel waren als de in het pinetum aanwezige Pinus flexilis (Buigzame den). We werden ontvangen met huisgemaakte drank en gebak.
We begonnen met een rondleiding door de Dennenhorst met Martin Heutink. Alle zintuigen werden geprikkeld: zo werden we gewezen op het geurverschil tussen Thuja plicata ‘Zebrina’-blad (zure appel) en -tak (tropische cocktail). Ook kregen de aanwezigen, op enkele kleurenblinde leden na, goed ingeprent dat een Thuja nooit blauw kan zijn. Gelukkig was ook voor hen de rode draad anderzijds goed te volgen. Extra aandacht werd gevestigd op kleur, licht en droogtebestendige soorten; thema’s die ook in de aanleg van het park zijn terug te vinden. Ook het landschap, een voormalige grindwinning waar kachels werden gedumpt, werd besproken. Het weer was warm en dorstig en de vele Picea– en Abies-soorten hadden het op het zand zwaar gehad. Gelukkig bood de Tsuga sieboldii ons met zijn platte stompen naalden aangenaam veel schaduw. Bijzondere kegels die we buiten in levenden lijve ontmoetten, waren de gekromde dennenappels van de Pinus banksiana, de bijzondere kegels van de Picea abies ‘Acrocona’ (waaruit kortloten doorgroeien) en de unieke hangende kegeltjes van de Calocedrus decurrens.

Bijzondere kegels was het onderwerp van de presentatie van Piet Boersma. Na een presentatie over zijn avontuurlijke reizen, met foto’s van een prachtig onderhouden collectie, werden polariserende brillen uitgedeeld. Stelt u zich vooral even voor wat een futuristische aanblik 20 NVD-leden met 3D-brillen op biedt! Niet alleen kegels waren het onderwerp, ook foto’s van bijzondere (veelal Engelse) tuinen kwamen voorbij, met eeuwenoude Taxussen, al dan niet zorgvuldig gesnoeid in de vorm van een eekhoorn, wolk of kasteel.
Na de lunch werd de helft van de deelnemers aan de excursie ontvangen op het terrein van Groothandel VeluwePlant in Lunteren. Leen Konijn gaf een korte inleiding over het bedrijf. Zijn grootvader begon in 1918 in Reeuwijk. In 1968 verhuisde het bedrijf van Leen’s vader naar Lunteren. In 2002 is Leen de groothandel op de huidige locatie gestart en inmiddels zwaait zoon Jos Konijn de scepter op het bedrijf.
Terwijl aanvankelijk de nadruk lag op verkoop van coniferen, wordt nu een breed assortiment van vaste planten, bomen en struiken aangeboden voor de groothandel. De planten zijn alfabetisch geordend in de vakken, die van elkaar zijn gescheiden door ruime paden. De afnemer kan met z’n aanhanger tussen de vakken rijden en de planten zelf opladen (“cash and carry”).
In het midden van het terrein bevinden zich de vakken met vaste planten met zo’n 1300 soorten en cultivars. Langs de randen is het assortiment bomen en struiken gerangschikt, allen in potten en containers. En daar zijn zeer grote maten bij!

Leen toonde ons enthousiast zijn prachtige collectie bomen en struiken. Te veel om allemaal op te noemen. De aandacht werd getrokken door Oxydendrum arboreum, de enige boom uit de familie van Ericaceae. Ook de grote maat Styrax japonicus viel in de smaak. Andere interessante soorten die we zagen waren Viburnum propinquum, Nyssa sylvatica, Betula utilis ‘Doorenbos’, een vijftig jaar oud exemplaar van Ziziphus jujuba en Carpinus turczaninowii, de Koreaanse haagbeuk.

Het duurde natuurlijk niet lang of de eerste “discussies” ontsponnen zich. Is dit wel een Poliothyrsis sinensis of moeten we toch eerder aan een Diospyros denken? Navraag leerde uiteindelijk dat het gaat om een Diospyros virginiana. Lastig als er op dat moment geen bloemen of vruchten zijn.

Het aanbod in zo’n cash & carry is vanzelfsprekend modegevoelig. We zagen bijvoorbeeld veel leibomen van Prunus laurocerasus en bijzondere soorten zoals Phillyrea angustifolia ofwel de Steenlinde. Ook (oude) vruchtbomen en opgeleide bomen van verschillende Wisteria cultivars doen het goed.

Een ander deel van de groep bracht een bezoek aan de Hessenhof in Ede. Deze biologische kwekerij heeft een groot assortiment met ongeveer 13.000 verschillende vaste planten. We werden ontvangen door Hans Kramer en zijn vrouw Miranda. Het gebied waar ze zijn gestart, was één van de droogste locaties in Nederland met grondwater op 15m diepte. Hans vertelde hoe dit oorspronkelijke heidegebied in de afgelopen 40 jaar is omgetoverd tot een toplocatie. Hij gaf uitleg over hun unieke aanpak bij het kweken van de planten: door het gebruik van gecomposteerde bladeren werd de arme grond eerst bewerkt en verrijkt. Alle planten worden zelf gestekt, gezaaid of gescheurd vanaf de moederplanten en ook gekweekt in bladaarde zonder het gebruik van kunstmatige meststoffen of bestrijdingsmiddelen. Dit is een duurzame methode, onder andere omdat er geen turf gebruikt wordt, dat veel CO2 uitstoot en van ver weg moet worden aangevoerd. Maar deze methode levert ook sterke planten op, doordat ze niet worden opgejaagd door kunstmest. Na deze inspirerende uitleg kregen we een rondleiding langs de moederplanten en konden we zelf nog even rondkijken.