Het gaat niet goed met de biodiversiteit. Sla een krant of je laptop open, zet radio of televisie aan en de kans is heel groot dat het gaat over biodiversiteit en klimaatverandering. Ook gemeenten in Nederland hebben hier sterk mee te maken en willen een positieve bijdrage leveren.

Zo heeft de gemeente Leiden een ‘Register ecologische bomen’ opgesteld (Gemeente Leiden 2024, Register ecologische bomen. Inpasbaarheid van bomen voor biodiversiteit, zie ook artikel ‘Het Leids Register ecologische bomen’, Arbor Vitae 3-34, blz 24 – 26). Citaat uit deze publicatie: ‘Het Register ecologische bomen is een bijlage van de Leidse Verordening voor de Fysieke Leefomgeving. Doel van het register is bij de vervanging van beheerbomen en bij de aanplant van nieuwe bomen te kiezen voor bomen met een hoge ecologische waardering. Hiermee kan de gemeente de kansen voor biodiversiteit in de stad vergroten, waaronder voor vogels en insecten’.

Het is een lange lijst met bomen (en enkele grotere heesters) uit het huidige handelssortiment die met een cijfer van -1 tot 4 zijn gewaardeerd op hun ecologische potentie (van lage naar hoge ecologische waarde). In het genoemde artikel in de vorige Arbor Vitae over dit Register staat te lezen: ‘Leiden heeft een hoge ambitie voor wat betreft biodiversiteit en staat geen bomen toe met waardering –1 of 0 en verlangt een aanplant van gemiddeld tenminste waardering 2’. Even verder in het artikel staat ‘Het doel van het register is dan ook niet om boomsoorten of cultivars uit te sluiten’. Een vreemde tegenstelling. Van de 1.668 bomen in de lijst blijven er 933 over die door Leiden geschikt worden geacht om een juiste keuze voor biodiversiteit te vergemakkelijken. De rest met waardering -1 (‘Invasieve Exoten of soorten die daarnaar neigen’) en 0 (onder andere ‘Soorten van buiten Europa’) worden niet meer toegestaan in Leiden. Er is ook nog een beetje vreemd samengestelde groep met een waardering van 0,5 waarin onder andere boomsoorten zijn opgenomen die vóór en tussen de ijstijden in Europa voorkwamen. Maar echt aanbevolen worden ze niet (o.a. Ginkgo, Liquidambar, Cercidiphyllum en Magnolia). De redenatie is dat men van deze bomen verwacht dat ze ecologische relaties gaan ontwikkelen. Maar waarom zou dat niet gelden voor alle bomen met een 0 of een –1 in de lijst, vraag ik mij dan af. Na bestudering van de hele lijst in het register heb ik nog wel meer vraagtekens. Er staan toch wel heel veel met een 0 gewaardeerde maar in de praktijk algemeen toegepaste goede en nuttige bomen in. Hieronder bijvoorbeeld alle coniferen van buiten Europa. Alsof die voor vogels, insecten en zoogdieren geen functie hebben voor bijvoorbeeld schuilen, nestelen en voedsel! Het komt op mij allemaal nogal geforceerd over. Dat volgens het Leids register Taxus baccata wel mag maar Taxus cuspidata uit Japan niet mag, gaat voorbij aan het inzicht dat de verschillende Taxus-soorten (uit Azië, Noord-Amerika en Europa) meer op geografie dan op morfologie worden onderscheiden (eigenlijk is het allemaal Taxus baccata). Potentieel goede en bewezen goede boomsoorten die geschikt zijn voor de veranderde (en veranderende) omstandigheden in de stad lijken door dit register in Leiden dus te worden buitengesloten. Dat lijkt mij geen goede ontwikkeling om de stad leefbaar te houden en of (zoals in het artikel wordt geschreven) dit wel ‘een effectieve stap (is) om te werken aan het versterken van de stadsnatuur’ vraag ik mij af. Het komt op mij over als een onderschatting van het aanpassingsvermogen en de flexibiliteit van de planten- en dierenwereld waarin wij leven.

Breder van opzet is de ‘Bomentabel.nl’ die medio 2024 van start ging. Doel van deze website is het bieden van informatie bij de groene inrichting van de stad om te komen tot de juiste boom op de juiste plek. Hierbij gaat men uit van de gewenste functies (baten/ecosysteemdiensten) van dat groen op die plek, de eigenschappen en eisen van de gekozen boomsoorten en de kenmerken van de locatie. De Bomentabel bevat informatie over de bijdrage aan specifieke ecosysteemdiensten zoals klimaatadaptatie (hittestressbeperking?), biodiversiteit (nectarbron? stuifmeelbron?, voedselbron?), luchtkwaliteit (fijnstoffiltering?) en over de algemene eigenschappen (karakter, afgebeeld met één of meer foto’s) van 359 soorten en cultivars. De Bomentabel is op elk van die eigenschappen of een combinatie daarvan doorzoekbaar met behulp van de filterknoppen. Deze website is één van de producten van het TKI T&U project ‘Effectief Groen voor Klimaatadaptatie in de Stad’ waarin een groot aantal partijen uit de groensector, stedelijk beheer en onderzoek hebben samengewerkt aan de ontwikkeling van tools voor het realiseren van effectief klimaatgroen in de stad. Er is ruimte de lijst verder uit te breiden, getuige de oproep om aanvullende info (eigenschappen en ontbrekende afbeeldingen) of klaarblijkelijke fouten in de informatie door te geven aan de samenstellers en daarmee bij te dragen aan de verdere uitbreiding en onderbouwing van de weergegeven informatie. NDV-leden kunnen hieraan zeker een bijdrage gaan leveren, lijkt mij.