Op een stralende zaterdag (16 september 2023), hebben wij met de NDV een aantal bedrijven in Boskoop bezocht. Volgens een ingenieus schema werden we ingedeeld in kleine groepen van 15 deelnemers en elke groep bezocht gedurende 1 ¼ uur een boomkwekerij. Deze werkwijze was noodzakelijk omdat de smalle percelen in Boskoop niet zijn berekend op grote groepen. Het kwam overigens de kwaliteit van de excursie ten goede.

Boomkwekerij Arie en Erwin Maaijen
Na een vriendelijke ontvangst en een korte introductie door Erwin liepen we richting de bijzondere bomen in pot. We waren verbaasd dat Erwin veel ‘bijzondere’ spillen van laanbomen kweekt, iets wat we eerder in Opheusden verwachten. In de rondgang werd duidelijk waarom Erwin het sortiment bijzonder noemt. We kwamen de Parrotia persica ‘JLPN01’ ᴘᴇʀꜱɪᴏɴ ꜱᴘɪʀᴇ tegen, een langzaam groeiende boom met een smalle vorm en een prachtige, afschilferende bast. Zo ook een bijzondere Hydrangea paniculata, waarbij drie cultivars ‘Coussine’
Petite Flori, ‘Couharie’ ᴘᴇᴛɪᴛᴇ ᴄʜᴇʀʀʏ en ‘Coustar02’ ᴘᴇᴛɪᴛᴇ ꜱᴛᴀʀ groeien op één stam. Deze drie cultivars zijn eigendom van Breederplants. Bij de Corylus cultivars (o.a. de kronkelhazelaar) volgde uitleg over het kweken op eigen wortel vanuit stek, het enten en hoe de mutaties ontstaan. Voor de Ginkgo kiest Erwin voor enkele, specifieke cultivars voor afzet naar gemeentes. Die willen geen bomen die vruchten dragen, vanwege de overlast door stinkende vruchten. Dus geen bomen met een vrouwelijke bloei! Tot slot stonden we stil bij enkele cultivars van de Nyssa sylvatica, de Tupeloboom, die erg populair is in de Verenigde Staten. Deze wordt door Erwin vermeerdert door middel van afleggen.

Arboretum Klaas Verboom
Klaas Verboom was de volgende kweker. Na jarenlang zijn kwekerij gerund te hebben, was Klaas na het stoppen van het bedrijf nog niet klaar met de houtige gewassen. Hij had een indrukwekkende verzameling bijeengebracht door de jaren heen en wilde deze niet verloren laten gaan. In samenwerking met een ontwerper heeft hij van zijn kwekerij een arboretum gemaakt, waar de collectie tot zijn recht komt en eventueel verder kan groeien.
Er waren vele bijzonderheden te zien zoals een Magnolia met bloemen zo groot dat je hoofd erin verdween als je er aan rook (zie foto), een Crataegus pinnatifida ‘Big Ball’ met vruchten die bijna op kleine appels lijken en, één van Klaas zijn favorieten, de spectaculaire bloemen van de Hydrangea paniculata ‘Smphfl’ ꜰɪʀᴇ ʟɪɢʜᴛ. Verder trokken de Varenberk (Comptonia peregrina) met zijn prachtige blad en de Quercus ×warei ‘Nadler’ ᴋɪɴᴅʀᴇᴅ ꜱᴘɪʀɪᴛ veel bekijks. Deze zuilvormige Eik is bestand tegen meeldauw en kon rekenen op enthousiasme van de deelnemers. Het arboretum is een aanrader. Het is niet vrij toegankelijk maar bij speciale gelegenheden geeft Klaas graag een rondleiding.

Boot & Dart Boomkwekerijen
Bij de prachtige entree van dit bedrijf werden we verwelkomd door mooie borders met zelf gewonnen of gevonden soorten en cultivars van heesters en vaste planten. We werden rondgeleid langs de mooie combinaties. Enkele opvallende planten: Aster ageratoides ‘Asran’, Aster ageratoides ‘Stardust’, Hydrangea paniculata ‘LCN015’ ʟɪᴠɪɴɢ ᴄᴏʟᴏᴜʀꜰᴜʟ ᴄᴏᴄᴋᴛᴀɪʟ, Hypericum ×inodorum ‘Kolmarel’ ʀᴇᴅ ɢᴇᴍ en ‘Kolmbeau’ ᴍᴀɢɪᴄᴀʟ ʙᴇᴀᴜᴛʏ en Weigela ‘Naomi Campbell’. De Hypericums zijn roest- en meeldauwresistent met gele bloemen en rode en oranje bessen. Hydrangea paniculata ‘LCN015’ ʟɪᴠɪɴɢ ᴄᴏʟᴏᴜʀꜰᴜʟ ᴄᴏᴄᴋᴛᴀɪʟ heeft stevige stengels zodat ze met regen mooi recht op blijven staan. De grote, witte bloemen verkleuren later naar diep rood. Weigela
‘Naomi Campbell’ bloeit met dieproze bloemen in mei-juni en heeft purperkleurige bladeren.
Boot & Dart selecteert op functionele en praktische eigenschappen waardoor gemeenten weinig onderhoud hebben in de beplantingsvakken. De veredeling van rozen is een langdurig proces. Bij het selecteren wordt er gelet op het snel bedekken van de bodem, de geur, het opschonen van de planten, een hoogte van maximaal 60-70 cm, enkel- of halfgevulde bloemen voor de biodiversiteit en ze moeten bij voorkeur met de maaibalk gesnoeid kunnen worden.
Omdat de zomers warmer en droger worden, doet men ook onderzoek naar droogte- en warmteresistente soorten vaste planten en heesters zoals Choisya ‘Aztec Pearl’. Ook stond er een selectie van Viburnum nudum
onder nummer, die een smalle op­gaande groei vertoonde en erg geschikt als heg toegepast zou kunnen worden. En bij Physocarpus opulifolius wordt er gezocht naar nieuwe cultivars, vooral naar soorten met purperkleurige bladeren. Boot & Dart werkt met een interessante visie aan vernieuwing van het sortiment met oog voor de wensen van het vak.

Kwekerij Bulk
Ook de kwekerij van Mark en Anne Bulk was de moeite waard. Deze enthousiaste kwekers lieten ons hun uitgebreide sortiment zien in de tuin bij de kwekerij. Ook weer een tuin om terug te komen met veel interessante planten. Zij munten uit in een breed sortiment en hun uitgebreide kennis daarover. Een paradijs voor de liefhebber en de professional.

Plantentuin Esveld
De lunch is altijd een belangrijk gebeuren, al is het alleen al voor het netwerken. Cor van Gelderen van Plantentuin Esveld nodigde ons uit voor een broodje en een praatje en gaf ons de gelegenheid de tuin te bekijken.

In de ochtend van zaterdag 13 mei 2023 werden we gastvrij ontvangen in het ontvangst- en poortgebouw van de Oosterbegraafplaats in Enschede door beheerder Monique Kiekebosch. Ze vertelde dat het poortgebouw is ontworpen volgens de bouwstijl van de Amsterdamse school en een kleine kopie is van het postkantoor aan de Neude in Utrecht. Het ontwerp van de begraafplaats uit 1899 is van H.F. Hartogh Heys van Zouteveen. Eerder had hij al in Amersfoort de begraafplaats Soesterkwartier ontworpen en ook was hij van 1900 tot 1930 lector tuinkunst aan de Landbouwhogeschool in Wageningen. Het verhaal van de Oosterbegraafplaats is terug te lezen op de website. De ontwerper heeft destijds een lijvig dendrologisch boek geschreven Boomen en Heesters in parken en tuinen en deze kennis is terug te vinden in het park.

We stonden stil bij een fraai exemplaar van Cercidiphyllum japonicum ‘Morioka Weeping’ waarbij werd opgemerkt dat de verschillende variëteiten meer of minder een koekjesgeur hebben bij het afvallen van de bladeren. Het is een boom die veel vocht nodig heeft, omdat hij anders halverwege de zomer al zijn blad laat vallen. Ook bekeken we een door de bloei roodgekleurde Chamaecyparis lawsoniana ‘Wisselii’. Zowel de mannelijke als de vrouwelijke bloemen waren duidelijk te zien op de eenhuizige boom met eenslachtige bloemen. Verder viel de Toona sinensis op, die lijkt op Ailanthus altissima maar geen lobjes heeft aan de bladvoet en een gevoorde ruwe stam toont. De jonge scheutjes werden even geproefd. Ze smaken naar walnoten en zijn te gebruiken als kruid in de sla. Het blad heeft ook een typische geur. Enkianthus campanulatus was volop in bloei, naast een groep bomen van Nyssa sylvatica met veel worteluitlopers. Er werd opgemerkt dat deze laatste boom vooral op een vochtige en natte plek een mooie herfstkleur geeft. Achteraan op de begraafplaats is er op voorstel van de beheerder een muur van wandgraven ontworpen door een Italiaanse architect. Dit is uniek in Nederland. Vervolgens liepen we aan tegen een monumentale Betula lenta (Suikerberk) die door de vorige beheerder op de website Monumental trees is geplaatst. Verder ontdekten we een grote Quercus frainetto (Hongaarse eik) met een stam­omvang van 552 cm. In het voorjaar zo uit de (kale) winter komend zien de bomen en heesters er mooi uit op deze soortenrijke begraafplaats. Wel hadden de deelnemers graag naambordjes gezien bij een deel van de bomen en struiken. Er is weliswaar een folder met een plattegrond met een aantal namen van de bomen beschikbaar, maar plaatsing van naambordjes zou toch een verrijking zijn voor de wandelaars.

Na de heerlijke lunch in restaurant Het Hoogspel in Delden ging de excursie verder op landgoed Twickel. Daar werden we rondgeleid door NDV’er Gerrit Spijker. Die werkt al vele jaren als vrijwilliger op het landgoed. Twickel is het grootste landgoed van Nederland (4.500 ha) en wordt al vermeld in 1347 als Herman van Twickelo het huis Eysinck koopt, wat uiteindelijk is uitgegroeid tot het huidige landgoed. Het oude landgoed herbergt veel veterane bomen. Bijzonder is de fraaie, niet vaak toegepaste Quercus robur ‘Pectinata’ (Vareneik). Eén van de deelnemers toonde het kenmerk van de haren in de oksel van de onderste nerven van het blad, te controleren met de tong of met een loupe. Maarten Windemuller van de Bomenstichting vertelde al wandelend over de Zweedse bosecoloog Vikki Bengtsson die als belangrijkste beheeradvies gaf: ’Wat gaat er fout als we niets doen’. Het is moeilijk voor ons als mensen die willen ingrijpen om te beseffen dat wij in de natuur laatkomers zijn. Bomen zijn al 300 miljoen jaar op aarde en de mens zo ongeveer vijf miljoen jaar, wat betekent dat bomen veel beter in staat zijn om te overleven.
Ook de bloeiende Rododendrons ontbreken niet op het landgoed. Met behulp van de app lukt het ons om een deskundig lid in te schakelen en dat helpt als bij het zoeken van de namen. Onder andere treffen we aan een oranjerode Rhododendron Mollis Azalea ‘Hotspur Red’, de kleinbloemige paarse Rhododendron obtusum en de witbloeiende Rhododendron luteum ‘Daviesii’. Daarmee sloten we de dag af. De laatste barones van Twickel, die in 1975 overleed, zei ooit tegen haar tuinlieden “we leven niet voor ons zelf maar we leven voor Twickel”. Waarvan akte en deze boodschap gaven wij na afloop mee aan onze gewaardeerde gids Gerrit Spijker!
Gerrit Haverkamp, bedankt voor organisatie van deze prachtige excursie.

Een aantal jaren geleden kwam ik Gert Fortgens, mijn klasgenoot op de RHSTL te Boskoop, tegen in Trompenburg Tuinen & Arboretum. Sinds mijn verhuizing naar een appartement met uitzicht op het Arboretum kom ik daar vaak. Gert sluit dit jaar na meer dan 30 jaar zijn werkzaamheden af bij het Arboretum en gaat met pensioen. In het najaar verwacht hij zijn boek te kunnen presenteren over deze periode in de geschiedenis van Trompenburg. Op donderdag 22 juni werd er de Dendrologendag Quercus gehouden. Logisch dat Gert die dag een centrale rol had.

We werden ontvangen in de tuin ‘Perenhof’ van Trompenburg. In een reusachtige tent heette Jos Koppen de meer dan 80 deelnemers welkom en bedankte de directeuren Hester Avis en Gert voor het beschikbaar stellen van deze prachtige locatie. Trompenburg herbergt de grootste verzameling Eiken en was daarmee de juiste locatie voor deze dag. Jaap Smit, de opvolger van Gert, was de dagvoorzitter.
Piet de Jong was de eerste spreker op deze dag. Na introductie van de familie Fagaceae, de onderverdeling in subfamilies en een aantal wetenswaardigheden over de Eik volgde een nieuwe classificatie van het geslacht Quercus. Op het scherm verscheen een afbeelding van deze nieuwe classificatie ten opzichte van eerdere classificaties in de vorm van balken met verschillende kleuren. Piet gaf aan dat we nu in hoofdzaak twee subgenera kunnen onderscheiden, te weten subgenus Cerris en subgenus Quercus. Ongelofelijk hoe zoiets complex te vatten is in één overzichtelijke dia! De nieuwe classificatie is gebaseerd op pollen.

Hierna wachtte Gert ons op met vier grote emmers met takken die correspondeerden met de onderverdeling die hij had gemaakt op basis van morfologische kenmerken van de bladeren: met lobben, met puntjes, gladrandig en lijkend op Hulst. Gert, door Jos voorgesteld als de Eikenexpert, gaf aan dat volgens hem Dick van Hoey Smith, zijn voorganger en voormalig eigenaar van Trompenburg, de echte Eikenexpert was. Dat kan zo zijn, maar doordat Gert er zo enthousiasmerend en inspirerend over kan vertellen, zien velen hem toch als een echte expert. Gert begon zijn verhaal over de verschillende takken met de nieuwsgierig makende uitspraak dat alles wat hij ging vertellen waar was maar… niet zeker. De Eikenfamilie is divers en de leden gedragen zich soms onvoorspelbaar. Menig expert komt daardoor voor verassingen te staan. Gevolg kan zijn dat een Eik na verloop van tijd een andere benaming krijgt.

Tijdens de lunch konden mensen die takken hadden meegenomen bij Gert terecht om ze van een naam te laten voorzien. Dat dit soms een uitdaging was voor Gert kon je verwachten! Ook was er de mogelijkheid om de door Gerbert Klein Wassink meegebrachte verschillende soorten Eikenplantgoed te kopen.

Na de lunch werd Gert in het zonnetje gezet door Jos vanwege het feit dat hij Trompenburg gaat verlaten, maar vooral om wat hij heeft gedaan voor de NDV, Arbor Vitae en de Eiken. Als dank zal in het najaar bij zijn nieuwe huis een bijzondere Zuileik worden geplant namelijk de Quercus ×warei ‘Chimney Fire’.
Daarna kreeg Carlos Verhelst, voormalig boomkweker, het woord over de vermeerdering van Eiken. Carlos ging in op de voor- en nadelen van het enten van Eiken waarbij opnieuw duidelijk werd dat Eiken soms onvoorspelbaar kunnen zijn. Niet alleen vanwege afstoting door onmiddellijke of uitgestelde onverenigbaarheid, maar ook vanwege het gehalte van een bepaald enzym (isoperoxidase) dat bij de twee individuen moet overeenkomen.

De laatste presentatie werd gegeven door René Priem, groenbeheerder bij de gemeente Leidschendam-Voorburg. Hij vertelde over het gebruik van Quercus in stad en buitengebied. René is op weg om 1000 bomen onder te brengen in zijn gemeente. Momenteel zijn het er 960 waar 72 soorten Eik deel van uitmaken. Ook hier blijkt dat niet elke Eik die door René is besteld of aangeplant uitgroeit tot de soort die hij had verwacht.

Tenslotte volgde een wandeling door de tuin langs verschillende Eiken. In groepjes werden een aantal kenmerkende Eiken bekeken in het altijd fotogenieke Arboretum. Onder andere: Quercus robur ‘Alnarp Weeping’ (zie ook Arbor Vitae 2021/2 of dit artikel op deze website), de grote Quercus ‘Macon’ een zaailing uit 1952 en de Quercus cerris aangeplant ter gelegenheid van 75 jaar NDV.
Na de wandeling werd deze fantastische dag afgesloten met een drankje en daarna vertrokken de leden, sommigen met een nieuw Eikje, richting huis. Misschien leuk om over een paar jaar te kijken of deze Eiken nog steeds de naam dragen die op 22 juni 2023 op het kaartje stond.
En wat betreft Gert; het is waar dat hij per 1 augustus met pensioen gaat, maar het is niet zeker of hij ooit Trompenburg Tuinen & Arboretum gaat verlaten!
Zie voor een interview met Gert Fortgens Arbor Vitae 2022/3 of dit artikel op deze website.