Op zaterdag 18 november was er de leerzame najaarsbijeenkomst met 65 dendrofanaten in het gebouw van Agro De Arend in Opheusden. Traditioneel was dit de laatste jaarlijkse activiteit van de NDV.

Na een introductie door dagvoorzitter Harry de Coo, was het eerst de beurt aan Mirjam Lemmens. Mirjam is de collectiebeheerder van het Belmonte Arboretum en werkzaam voor de Nederlandse Vereniging van Botanische Tuinen (NVBT) en het Nagoya Protocol (/ABS – Access & Benefit-Sharing). Zij gaf een toelichting op de tweede en vernieuwde versie van de standaardlijst van Nederlandse namen van cultuurplanten.

De aanleiding om in 2018 samen met medeauteur Marco Hoffman een standaardlijst te maken voor de Nederlandse namen ontstond uit de behoefte aan eenduidigheid in de Nederlandse naamgeving bij onder andere gemeenten, tuincentra en het groene onderwijs. Mirjam gaf een toelichting op het verschil in schrijfwijzen en de uiteindelijke keuze hierin. Als voorbeeld noemde ze Abies balsamea, de Balsem­zilverspar, en vervolgens de verschillende variaties in de schrijfwijze van de naam, zoals met of zonder hoofdletter, met koppelstreepje of aaneengesloten geschreven. Bij de spelling van de Nederlandse namen worden de taalregels gevolgd van het Genootschap Onze Taal, aangevuld met ‘het groene boekje’.
Ook de verschillende Nederlandse synoniemen voor één soort zijn op een rijtje gezet en daaruit is een voorkeursnaam gekozen. Acer davidii werd als voorbeeld genoemd. Davids esdoorn heeft de voorkeur met als alternatieve (‘synonieme’) namen: Chinese esdoorn, Streepjesbast-esdoorn en de Slangenhuid-esdoorn. Voor het zoeken naar de Nederlandse namen zijn bestaande bronnen gebruikt. Denk daarbij onder andere aan de handleiding Nederlandse dendrologie van Dr. B.K. Boom en Heukels’ Flora van Nederland van Dr. H. (Leni) Duistermaat. Voor de eerste versie zijn de Naamlijst van Houtige Gewassen en de Naamlijst van Vaste Planten als basis gebruikt, uitgebracht door de Naktuinbouw. Dit zijn lijsten met de officiële namen uit het handelssortiment van boomkwekerijgewassen in Europa en grotendeels in de Verenigde Staten. In de eerste versie waren de NDV, Naktuinbouw, de Nederlandse Vereniging voor Botanische Tuinen, Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Floron en Royal Anthos de partners. In het voorjaar 2024 verschijnt de tweede en vernieuwde lijst met, naast aanvullingen op de eerder genoemde Naamlijsten en verwerking van enkele correcties, daarin ook nieuwe gewasgroepen opgenomen: de bolgewassen, rassenlijst groentegewassen, rassenlijst landbouwgewassen, perkplanten, kamerplanten, snijproducten, tropische planten en tropisch fruit. Bij de tweede versie zijn KAVB en Floricode nieuw aangesloten partners.
Door verslaglegger van deze dag, die als archivaris de notulen van de NDV heeft doorgespit, werd nog gemeld dat het 100 jaar heeft geduurd, nadat Doorenbos tijdens een bestuursvergadering al had opgemerkt dat er een lijst van Nederlandse namen moest komen.

De tweede lezing werd verzorgd door Gerda van Uffelen, voormalig collectiebeheerder Hortus Leiden. In haar introductie over de palmen ging zij eerst in op de familie waartoe de palmen behoren, Arecaceae of Palmae en niet Palmaceae. Vervolgens over de misvatting van sommige met palm aangeduide planten die geen palm zijn, zoals de Boomvaren, de Varenpalm en de Bananenpalm.

Palmen komen van nature voor in de tropen en subtropen en omvatten 180 geslachten met 2500 soorten, waarvan de meeste in Azië en de Pacific. Het zijn eenzaadlobbige bloemplanten. Ze zijn verwant aan de grassen en gemberachtigen.

De vormen van de diverse palmen varieert. Ze kunnen namelijk boomachtig of struikachtig zijn en geen stam hebben of lianen vormen. Bij palmen verdwijnt de kiemwortel en worden adventiefwortels gevormd. Vegetatieve groei gebeurt door de vorming van nieuwe segmenten, wat tot een lengtegroei van de stam leidt. Verder werden beelden getoond van de gevouwen bladeren, welke geveerd of handvormig kunnen zijn, hun bewapening tegen dieren, op stengels, blad of stam, de kleine, driedelige bloemen, de vruchten, steenvrucht of bes en de zaden die meestal door dieren worden verspreid. De Kokosnoot is daarvan de meest bekende, die vanwege zijn drijvend vermogen via water wordt verspreid. Maar in alles zijn dit de kampioenen onder de planten, de hoogste eenzaadlobbige, de langste bladeren, de grootste bloeiwijze, het grootste zaad, de langste stengel en het oudste kiemkrachtige zaad. De presentatie werd afgesloten met informatie over het gebruik van eetbare palmproducten en palmsoorten die het in de Hortus en in ons klimaat redelijk uithouden.
Een prachtig verhaal dat ons prikkelt om nog eens met de NDV een palmenkwekerij te bezoeken.

Het middagprogramma bestond uit de traditionele takkenquiz die door Hans Janssen en Gerbert Klein Wassink werd verzorgd. Een 40-tal takken passeerde de enthousiaste deelnemers, waarbij in totaal 80 punten gescoord konden worden. Na telling van de punten waren er drie deelnemers met een bijna gelijke score, te weten Ronnie Nijboer, Willie Spierings en Wiecher Huisman. Na een spannende barrage ging Wiecher Huisman er met de Pierre Theunissen Wissel Trofee vandoor.

Voor een uitgebreid overzicht van het behandelde verwijs ik naar de PowerPoint presentaties die op de website van de NDV zijn geplaatst.

Op een stralende zaterdag (16 september 2023), hebben wij met de NDV een aantal bedrijven in Boskoop bezocht. Volgens een ingenieus schema werden we ingedeeld in kleine groepen van 15 deelnemers en elke groep bezocht gedurende 1 ¼ uur een boomkwekerij. Deze werkwijze was noodzakelijk omdat de smalle percelen in Boskoop niet zijn berekend op grote groepen. Het kwam overigens de kwaliteit van de excursie ten goede.

Boomkwekerij Arie en Erwin Maaijen
Na een vriendelijke ontvangst en een korte introductie door Erwin liepen we richting de bijzondere bomen in pot. We waren verbaasd dat Erwin veel ‘bijzondere’ spillen van laanbomen kweekt, iets wat we eerder in Opheusden verwachten. In de rondgang werd duidelijk waarom Erwin het sortiment bijzonder noemt. We kwamen de Parrotia persica ‘JLPN01’ ᴘᴇʀꜱɪᴏɴ ꜱᴘɪʀᴇ tegen, een langzaam groeiende boom met een smalle vorm en een prachtige, afschilferende bast. Zo ook een bijzondere Hydrangea paniculata, waarbij drie cultivars ‘Coussine’
Petite Flori, ‘Couharie’ ᴘᴇᴛɪᴛᴇ ᴄʜᴇʀʀʏ en ‘Coustar02’ ᴘᴇᴛɪᴛᴇ ꜱᴛᴀʀ groeien op één stam. Deze drie cultivars zijn eigendom van Breederplants. Bij de Corylus cultivars (o.a. de kronkelhazelaar) volgde uitleg over het kweken op eigen wortel vanuit stek, het enten en hoe de mutaties ontstaan. Voor de Ginkgo kiest Erwin voor enkele, specifieke cultivars voor afzet naar gemeentes. Die willen geen bomen die vruchten dragen, vanwege de overlast door stinkende vruchten. Dus geen bomen met een vrouwelijke bloei! Tot slot stonden we stil bij enkele cultivars van de Nyssa sylvatica, de Tupeloboom, die erg populair is in de Verenigde Staten. Deze wordt door Erwin vermeerdert door middel van afleggen.

Arboretum Klaas Verboom
Klaas Verboom was de volgende kweker. Na jarenlang zijn kwekerij gerund te hebben, was Klaas na het stoppen van het bedrijf nog niet klaar met de houtige gewassen. Hij had een indrukwekkende verzameling bijeengebracht door de jaren heen en wilde deze niet verloren laten gaan. In samenwerking met een ontwerper heeft hij van zijn kwekerij een arboretum gemaakt, waar de collectie tot zijn recht komt en eventueel verder kan groeien.
Er waren vele bijzonderheden te zien zoals een Magnolia met bloemen zo groot dat je hoofd erin verdween als je er aan rook (zie foto), een Crataegus pinnatifida ‘Big Ball’ met vruchten die bijna op kleine appels lijken en, één van Klaas zijn favorieten, de spectaculaire bloemen van de Hydrangea paniculata ‘Smphfl’ ꜰɪʀᴇ ʟɪɢʜᴛ. Verder trokken de Varenberk (Comptonia peregrina) met zijn prachtige blad en de Quercus ×warei ‘Nadler’ ᴋɪɴᴅʀᴇᴅ ꜱᴘɪʀɪᴛ veel bekijks. Deze zuilvormige Eik is bestand tegen meeldauw en kon rekenen op enthousiasme van de deelnemers. Het arboretum is een aanrader. Het is niet vrij toegankelijk maar bij speciale gelegenheden geeft Klaas graag een rondleiding.

Boot & Dart Boomkwekerijen
Bij de prachtige entree van dit bedrijf werden we verwelkomd door mooie borders met zelf gewonnen of gevonden soorten en cultivars van heesters en vaste planten. We werden rondgeleid langs de mooie combinaties. Enkele opvallende planten: Aster ageratoides ‘Asran’, Aster ageratoides ‘Stardust’, Hydrangea paniculata ‘LCN015’ ʟɪᴠɪɴɢ ᴄᴏʟᴏᴜʀꜰᴜʟ ᴄᴏᴄᴋᴛᴀɪʟ, Hypericum ×inodorum ‘Kolmarel’ ʀᴇᴅ ɢᴇᴍ en ‘Kolmbeau’ ᴍᴀɢɪᴄᴀʟ ʙᴇᴀᴜᴛʏ en Weigela ‘Naomi Campbell’. De Hypericums zijn roest- en meeldauwresistent met gele bloemen en rode en oranje bessen. Hydrangea paniculata ‘LCN015’ ʟɪᴠɪɴɢ ᴄᴏʟᴏᴜʀꜰᴜʟ ᴄᴏᴄᴋᴛᴀɪʟ heeft stevige stengels zodat ze met regen mooi recht op blijven staan. De grote, witte bloemen verkleuren later naar diep rood. Weigela
‘Naomi Campbell’ bloeit met dieproze bloemen in mei-juni en heeft purperkleurige bladeren.
Boot & Dart selecteert op functionele en praktische eigenschappen waardoor gemeenten weinig onderhoud hebben in de beplantingsvakken. De veredeling van rozen is een langdurig proces. Bij het selecteren wordt er gelet op het snel bedekken van de bodem, de geur, het opschonen van de planten, een hoogte van maximaal 60-70 cm, enkel- of halfgevulde bloemen voor de biodiversiteit en ze moeten bij voorkeur met de maaibalk gesnoeid kunnen worden.
Omdat de zomers warmer en droger worden, doet men ook onderzoek naar droogte- en warmteresistente soorten vaste planten en heesters zoals Choisya ‘Aztec Pearl’. Ook stond er een selectie van Viburnum nudum
onder nummer, die een smalle op­gaande groei vertoonde en erg geschikt als heg toegepast zou kunnen worden. En bij Physocarpus opulifolius wordt er gezocht naar nieuwe cultivars, vooral naar soorten met purperkleurige bladeren. Boot & Dart werkt met een interessante visie aan vernieuwing van het sortiment met oog voor de wensen van het vak.

Kwekerij Bulk
Ook de kwekerij van Mark en Anne Bulk was de moeite waard. Deze enthousiaste kwekers lieten ons hun uitgebreide sortiment zien in de tuin bij de kwekerij. Ook weer een tuin om terug te komen met veel interessante planten. Zij munten uit in een breed sortiment en hun uitgebreide kennis daarover. Een paradijs voor de liefhebber en de professional.

Plantentuin Esveld
De lunch is altijd een belangrijk gebeuren, al is het alleen al voor het netwerken. Cor van Gelderen van Plantentuin Esveld nodigde ons uit voor een broodje en een praatje en gaf ons de gelegenheid de tuin te bekijken.

In de ochtend van zaterdag 13 mei 2023 werden we gastvrij ontvangen in het ontvangst- en poortgebouw van de Oosterbegraafplaats in Enschede door beheerder Monique Kiekebosch. Ze vertelde dat het poortgebouw is ontworpen volgens de bouwstijl van de Amsterdamse school en een kleine kopie is van het postkantoor aan de Neude in Utrecht. Het ontwerp van de begraafplaats uit 1899 is van H.F. Hartogh Heys van Zouteveen. Eerder had hij al in Amersfoort de begraafplaats Soesterkwartier ontworpen en ook was hij van 1900 tot 1930 lector tuinkunst aan de Landbouwhogeschool in Wageningen. Het verhaal van de Oosterbegraafplaats is terug te lezen op de website. De ontwerper heeft destijds een lijvig dendrologisch boek geschreven Boomen en Heesters in parken en tuinen en deze kennis is terug te vinden in het park.

We stonden stil bij een fraai exemplaar van Cercidiphyllum japonicum ‘Morioka Weeping’ waarbij werd opgemerkt dat de verschillende variëteiten meer of minder een koekjesgeur hebben bij het afvallen van de bladeren. Het is een boom die veel vocht nodig heeft, omdat hij anders halverwege de zomer al zijn blad laat vallen. Ook bekeken we een door de bloei roodgekleurde Chamaecyparis lawsoniana ‘Wisselii’. Zowel de mannelijke als de vrouwelijke bloemen waren duidelijk te zien op de eenhuizige boom met eenslachtige bloemen. Verder viel de Toona sinensis op, die lijkt op Ailanthus altissima maar geen lobjes heeft aan de bladvoet en een gevoorde ruwe stam toont. De jonge scheutjes werden even geproefd. Ze smaken naar walnoten en zijn te gebruiken als kruid in de sla. Het blad heeft ook een typische geur. Enkianthus campanulatus was volop in bloei, naast een groep bomen van Nyssa sylvatica met veel worteluitlopers. Er werd opgemerkt dat deze laatste boom vooral op een vochtige en natte plek een mooie herfstkleur geeft. Achteraan op de begraafplaats is er op voorstel van de beheerder een muur van wandgraven ontworpen door een Italiaanse architect. Dit is uniek in Nederland. Vervolgens liepen we aan tegen een monumentale Betula lenta (Suikerberk) die door de vorige beheerder op de website Monumental trees is geplaatst. Verder ontdekten we een grote Quercus frainetto (Hongaarse eik) met een stam­omvang van 552 cm. In het voorjaar zo uit de (kale) winter komend zien de bomen en heesters er mooi uit op deze soortenrijke begraafplaats. Wel hadden de deelnemers graag naambordjes gezien bij een deel van de bomen en struiken. Er is weliswaar een folder met een plattegrond met een aantal namen van de bomen beschikbaar, maar plaatsing van naambordjes zou toch een verrijking zijn voor de wandelaars.

Na de heerlijke lunch in restaurant Het Hoogspel in Delden ging de excursie verder op landgoed Twickel. Daar werden we rondgeleid door NDV’er Gerrit Spijker. Die werkt al vele jaren als vrijwilliger op het landgoed. Twickel is het grootste landgoed van Nederland (4.500 ha) en wordt al vermeld in 1347 als Herman van Twickelo het huis Eysinck koopt, wat uiteindelijk is uitgegroeid tot het huidige landgoed. Het oude landgoed herbergt veel veterane bomen. Bijzonder is de fraaie, niet vaak toegepaste Quercus robur ‘Pectinata’ (Vareneik). Eén van de deelnemers toonde het kenmerk van de haren in de oksel van de onderste nerven van het blad, te controleren met de tong of met een loupe. Maarten Windemuller van de Bomenstichting vertelde al wandelend over de Zweedse bosecoloog Vikki Bengtsson die als belangrijkste beheeradvies gaf: ’Wat gaat er fout als we niets doen’. Het is moeilijk voor ons als mensen die willen ingrijpen om te beseffen dat wij in de natuur laatkomers zijn. Bomen zijn al 300 miljoen jaar op aarde en de mens zo ongeveer vijf miljoen jaar, wat betekent dat bomen veel beter in staat zijn om te overleven.
Ook de bloeiende Rododendrons ontbreken niet op het landgoed. Met behulp van de app lukt het ons om een deskundig lid in te schakelen en dat helpt als bij het zoeken van de namen. Onder andere treffen we aan een oranjerode Rhododendron Mollis Azalea ‘Hotspur Red’, de kleinbloemige paarse Rhododendron obtusum en de witbloeiende Rhododendron luteum ‘Daviesii’. Daarmee sloten we de dag af. De laatste barones van Twickel, die in 1975 overleed, zei ooit tegen haar tuinlieden “we leven niet voor ons zelf maar we leven voor Twickel”. Waarvan akte en deze boodschap gaven wij na afloop mee aan onze gewaardeerde gids Gerrit Spijker!
Gerrit Haverkamp, bedankt voor organisatie van deze prachtige excursie.