Als afsluiting van de rubriek Arboreta Uitgelicht deze keer een bijzonder verhaal over het nieuw te ontwikkelen arboretum voor de Floriade van 2022, in Almere. Op het terrein van de Floriade wijken camping, jachthaven en horeca en maken zij plaats voor het groene stad arboretum: een integrale ontwikkeling van een woonwijk en een arboretum. Een gesprek met Jaap Smit, een van de betrokken groenuitvoerders voor de gemeente Almere.

Wat willen jullie laten zien in de groene
stad van de toekomst?
De groene stad wil laten zien hoe ‘groen’ kan bijdragen aan de stad van de toekomst als een prettige omgeving voor mens en dier. Groen beïnvloedt de leefomgeving door CO₂ vast te leggen, fijnstof af te vangen, hittestress af te vlakken en biodiversiteit te vergroten. Daarnaast biedt de beplanting vergelijkingsmogelijkheden tussen de verschillende boomsoorten, struiken en vaste planten. Die kunnen daar voorlopig doorgroeien. Het idee is dat het arboretum er geplant wordt voor minimaal vijftig jaar. Hier en daar staan bomen dicht op elkaar, zodat tijdens de Floriade een groen beeld ontstaat. Samen met boomkwekers is gekozen voor bomen en heesters die op deze zware zavelgrond kunnen groeien. Bijna alles slaat, mede dankzij flink water geven, goed aan, maar toch is het een experiment waar we van leren.

Hoe is het terrein ingericht?
Het terrein van 60 hectare is volgens het idee van landschapsarchitect Winy Maas ingedeeld in een raster van 192 merendeels rechthoekige kavels. In een strook van 4 meter aan de buitenkant van alle kavels – de zogenaamde arboretumstrook – zijn vanaf november 2017 bomen, heesters en vaste planten geplant. Dat levert een arboretum op van acht hectare met planten die op alfabet zijn gerangschikt. Al lopende kom je de verschillende boomsoorten tegen, bij de A zijn natuurlijk Acer en Alnus ruim vertegenwoordigd. Er zijn veel bomen beginnend met een A, weinig met een B en weer veel met een C. Daar houden we rekening mee met het planten van de totaal 2500 bomen. De bomen zijn op afstand en soms nauw geplant om in 2022 de beplanting een volwassen aanzien te geven. Een beperkt aantal bomen zal later wellicht verhuizen naar elders in Almere, maar het gros vormt straks onderdeel van de groene stadswijk.

Welke rol spelen de boomkwekers bij de Floriade?
Anders dan bij andere Floriades zijn heel veel boomkwekers direct bij de Floriade betrokken Meer dan honderd kwekers, groot en klein, stelden bomen ter beschikking. Het is een prachtig podium voor de boomkwekerij om door een arboretum te laten zien wat Nederland heeft te bieden.

Regelmatig worden kwekers uitgenodigd om de aanleg te bekijken en (on)gevraagd advies te geven aan het groenteam, dat naast Jaap Smit bestaat uit landschapsarchitect Niek Roozen en hoofdontwerper Christiaan Pfeiffer. Er staan diverse nieuwe selecties zoals Acer platanoides ‘Mauritz Upright’, een strak zuilvormige Esdoorn en een Fagus sylvatica ‘Anniek’ een zuilvormige Beuk. Het komende plantseizoen gaan de laatste bomen, heesters en de meeste vaste planten de grond in. Belangrijk, zodat de beplanting er in 2022 fantastisch uitziet.

Er was eerst een parkbos, geplant na het droogvallen van de polder. Zijn daarvan elementen hergebruikt?
Het koesteren van bestaande bomen is belangrijk en vraagt om creatieve oplossingen. Het parkbos is deels gekapt en deels behouden en wordt nu het functiebos genoemd. Aan de rand van het bos zijn de verschillende boomsoorten zichtbaar: Prunus avium, Acer pseudoplatanus en Carpinus betulus. De bomen in de rand zijn ingepakt met jute of rieten matten om zonnebrand te voorkomen.

Langs de zoom van het functiebos zijn de Vlieren en andere struiken behouden. Bij de aanleg van wegen en bruggen stonden bomen soms in de weg. Daar hebben we oplossingen voor moeten zoeken. Bij een groep Populieren zijn draglineschotten over de wortels geplaatst zodat auto’s er ongestoord over heen kunnen rijden. De grond wordt niet verdicht en de vitaliteit van de bomen
wordt niet aangetast. Ook de plaatsing van een brug is aangepast om een groep Alnus glutinosa langs het Weerwater te sparen. De 40-jarige bomen van het functiebos zorgen voor een volwassen aankleding van terrein In het midden staat Fagus sylvatica ‘Anniek’ en daar zijn we blij mee.

Hoe willen jullie de continuïteit van het arboretum na de Floriade garanderen?
Als je een huis koopt in de wijk Hortus weet je dat je in een bomenrijke omgeving gaat wonen. Een bomenrijke buurt heeft vele voordelen en groen geeft meer marktwaarde voor je huis. Het wordt een autoluwe woonwijk met een straatbreedte van zes meter en enkele centrale parkeervoorzieningen. In het kavelpaspoort bij het koopcontract staat welke bomen er staan, wat de kroonprojectie
is en wat in stand moet worden gehouden. Mensen weten dus waarvoor ze tekenen en kiezen daar uiteindelijk voor. De bedoeling is dat bewoners bij de inrichting van hun tuin geïnspireerd worden door de planten die in de arboretumstrook staan. Dat betekent dat als er bomen staan met de A we hopen dat heesters en de vaste planten met een A worden geplant. Dus in de voortuin met de Alnus past Ampelopsis wel maar Lonicera niet.

Wat zijn de educatieve plannen?
We ontwikkelen een app die gebruik maakt van GPS-coördinaten van de bomen. Bij elke boom krijg je informatie over de kenmerken en de waarde voor het milieu en biodiversiteit. Zo komen er verschillende routes onder andere met bomen die veel fijnstof afvangen, bomen die veel CO₂ opnemen en bijenvriendelijke bomen. En misschien maken we een eigen Betuweroute langs de bomen die vanuit de Betuwe zijn geleverd en op de Floriade goed groeien. En natuurlijk willen we uitdragen dat mooi groen een meerwaarde heeft in de stad. Bezoekers moeten dat goed op hun netvlies krijgen. Ook de jeugd krijgt een apart educatief programma. Het getoonde sortiment bomen is uitgebreid en laat bezoekers zien wat er allemaal kan in dit klimaat en op de zavelachtige kleigrond. Er is een tendens in Nederland om een standaardsortiment te kweken. Dat is jammer, veranderende klimaatomstandigheden vragen om aanvullingen hierop. Dat vraagt om experimenteren en vervolgens laten zien aan de vakgenoten. Dat kan op de Floriade in het arboretum. Wij willen een discussie over het sortiment hier laten plaatsvinden. Onze wens is om de boomkwekers te confronteren met de veranderende vraag die er is bij onder andere gemeentes en daar kan dit arboretum een rol in spelen.

Wat betekent de Floriade voor de NDV en de KVBC?
De Floriade is een platform voor veel organisaties om kennis uit te wisselen en te netwerken. Het is een ideale plek voor excursies en cursussen voor beide verenigingen tijdens de
Floriade. Ook zijn er kwekers die hun nieuwe introducties planten: Alex Schoemaker uit Boskoop plant duizenden van zijn nieuwste selecties, Boomkwekerij Elst-van Bergen uit Wernhout laat zijn eigen Caryopteris en Escallonia zien.

Na de Floriade blijft het een uniek arboretum want waar staan zoveel bomen, heesters en vaste planten op alfabet? Voor zijn plantenkennis is Jaap zijn docent uit Frederiksoord
Theo Janson nog veel dank verschuldigd. Hij vindt het prachtig dat er een boom met zijn naam op de Floriade is geplant: Aesculus ×carnea ‘Theo Janson’, afkomstig van kweker Koos Pieters. Theo sprak van Acer tot Zelkova, inmiddels is het ‘van Abies tot Ziziphus’. Jaap is trots dat Ziziphus jujuba op de Floriade is te zien.