In het brievenarchief van Trompenburg stuitte ik laatst op een brief uit 1973 van Heino Heine met een ansichtkaart en wat herbariummateriaal van Quercus macrocarpa. Dr. Heino Heine (1923-1996) was destijds verbonden als ‘Maitre de Recherches’ aan het Muséum National d’Histoire Naturelle in Parijs. In zijn brief maakt hij melding van een oud exemplaar in de Jardins des Plantes van Quercus macrocarpa, de Bur Oak. Op de meegestuurde ansichtkaart is de boom te zien achter een hoog en fraai smeedijzeren toegangshek. Hij schrijft erbij op deze kaart: ‘Quercus macrocarpa Michx., Jardin des Plantes, Paris. Very tall specimen (just behind the gate at the corner Rue Cuvier/ Rue Geoffroy-St-Hilaire), raised from an acorn brought back from the U.S.A. by André Michaux and planted on this spot in 1811.’
In Europa kom je niet echt vaak een Quercus macrocarpa tegen van zo’n respectabele leeftijd. En zeker niet uit een eikel verzameld in Noord-Amerika door André Michaux. Het gedroogde blad dat was meegestuurd met de brief vertoont duidelijk de smalle bladvoet, de slanke middel en brede bladtop met diepe lobben die zo kenmerkend zijn voor het blad van deze boomsoort. Althans voor een groot deel van de soort. Er is nogal variatie in het grote, natuurlijke verspreidingsgebied. Ook minder diep gelobd blad komt voor. Zeer kenmerkend is natuurlijk de omvang van eikel en napje. De naam ‘macrocarpa’ (grote vrucht) is niet zomaar gekozen. Laat die naam nou zijn gegeven door André Michaux himself/lui même. Hoe mooi is het om zo’n directe verbinding te vinden tussen de levende boom in Parijs uit een in Amerika verzamelde eikel door de auteur zelf. Wat weten we van hem?

André Michaux: reiziger, verzamelaar en schrijver
André Michaux (1746-1802) was een Franse botanicus die veel botanische ontdekkingsreizen heeft gemaakt, onder andere in Europa en (destijds) Perzië in opdracht van koningin Marie-Antoinette. Hij is vooral bekend geworden door zijn verzamelreizen en twee publicaties over de flora van Noord-Amerika. Van 1785 tot 1796 reisde en verzamelde hij in opdracht van de Franse koning Lodewijk XVI. Tijdens zijn verblijf was er veel politiek gedoe in Amerika. Het was nog maar twee jaar na de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog (1775-1783), de oorlog tussen Groot-Brittannië en de koloniën die later de Verenigde Staten zouden worden. Maar ook in Europa was er veel aan de hand. De Franse Revolutie leidde tot de dood van zijn opdrachtgever Lodewijk XVI onder de guillotine op 21 januari 1793. Tussen alle politieke verwikkelingen in zijn tijd in Amerika door maakte Michaux vele reizen en verzamelde hij veel materiaal. Behalve planten hadden ook dieren zijn belangstelling. In 1786 werd hij vergezeld door zijn zoon, die in 1790 (het jaar van de bestorming van de Bastille) met veertien kisten vol planten en vruchten terugkeerde naar Frankrijk. André Michaux zelf kwam terug naar Frankrijk in 1796, ook bepakt met een grote hoeveelheid plantmateriaal. Helaas is veel daarvan verloren gegaan tijdens een schipbreuk. Het blijft de vraag in welk jaar de eikels van de Quercus macrocarpa in Frankrijk zijn aangekomen: 1790 of 1796. Van de briefkaart weten we wel dat een zaailing van die eikels in 1811 is geplant in de Jardin des Plantes.
In 1801 verscheen het standaardwerk van André Michaux: Histoire des Chênes de l’Amérique, ou descriptions et figures de toutes les espèces et variétés de Chênes de l’Amérique Septentrionale, considérées sous les rapports de la Botanique, de leur culture et de leur usage. Hierin staan naast veel prachtig afgebeelde en beschreven eiken ook de door hem beschreven Quercus macrocarpa, en andere door hem beschreven eiken: Quercus imbricaria, Quercus laurifolia en Quercus falcata. Michaux zelf heeft de publicatie ervan nog net meegemaakt.* Helaas is hij gestorven in 1802 tijdens een reis naar Madagaskar.

Eren en knuffelen
Met een snelle zoektocht op Google Earth, een opname van september 2016, is te zien dat de boom nog altijd staat in de Jardin des Plantes in Parijs. De kroon is open met zware takken. Typisch voor een Q. macrocarpa. Flink gegroeid sinds de brief van Heino Heine uit 1973, de kroon hangt een behoorlijk stuk verder boven de straat. Mocht ik weer eens in Parijs zijn, dan zal ik zeker niet nalaten om deze gewone, zeer bijzondere Quercus macrocarpa op te zoeken en even te huggen. Tree hugging doe ik eigenlijk nooit, maar om een boom te kunnen omhelzen die zeker is verzameld door Michaux en als jonge zaailing door hem moet zijn gezien/aangeraakt/verplant, tja dan wil ik wel!

* Het is een prachtig rijk geïllustreerde uitgave met bijzonder fraaie afbeeldingen van eiken van Redouté. Nazoeken op internet leverde op dat het boek nog steeds te koop is. Enkele antiquariaten bieden het te koop aan voor een bedrag van €12.000,00.

De van oorsprong Engelse botanicus Thomas Nuttall, die van 1808 tot 1841 in Amerika werkte, heeft in 1818 de Swamp Chestnut Oak beschreven en om hem te eren vernoemd naar deze bijzondere Franse botanicus: Quercus michauxii Nutt. Ik noem met plezier deze andere botanicus omdat hijzelf ook is vernoemd in een eikensoort: Quercus nuttallii Palmer. Maar helaas, de juiste naam hiervoor is nu Quercus texana Buckley. Ook de beide auteurs van deze eikensoorten zijn weer vernoemd: namelijk in Quercus palmeri en Quercus buckleyi. Waaruit mag blijken dat als je veel goed dendrologisch eikenwerk doet je vanzelf een eikensoort wordt (zolang de voorraad strekt).