Kees de Jong in Uden redde in het begin van deze eeuw de collectie ‘Hedera volwassen’ van het PPO van de composthoop, nadat Margareth Hop haar sortimentsonderzoek en keuringsrapport klaar had. Hij had er op zijn bedrijfsterrein wel een plek voor en dus werd de collectie overgeplant naar het zand van Brabant, waar het nu ongeveer vijftien jaar staat te groeien en bloeien. Ook in zijn privétuin staan enkele mooi uitgegroeide exemplaren te pronken. Het is een stabiele collectie waar sinds het overplanten maar enkele nieuwe cultivars aan zijn toegevoegd. Nieuwe cultivars kunnen enkel gevonden worden in de volwassen vormen. Bewust veredelen is geen optie.

Kees de Jong, lid van de KVBC, is een boerenzoon die na de opleiding tot vakbekwaam hovenier al meer dan 35 jaar zijn brood verdient als hovenier. Voorheen was er veel aanlegwerk en werkte hij met personeel. Tegenwoordig werkt hij alleen en bestaan de werkzaamheden voornamelijk uit het onderhoud van een reeks tuinen. Daarnaast is hij gegrepen door het avontuur van kruisen en selecteren in Agapanthus, om zo tot doorbloeiende selecties te komen die laag blijven en voldoende winterhard zijn om als tuinplant vele jaren in de volle grond te overleven. De eerste resultaten beginnen zich al af te tekenen. Selectiewerk is werk van lange adem en dat is voor Kees geen probleem.

Adult versus juveniel
Hedera behoort tot de meest bekende wintergroene tuinplanten die we kennen. De jeugdvorm (juveniel) wordt massaal toegepast als bodembedekker en klimplant. De volwassen vormen (adult) hebben echter een van de jeugdfase totaal afwijkende vorm. Ze ontstaan als de juveniele fase van klimplanten boven in een boom of muur is gearriveerd en overgaat naar een bossige eindgroei waarbij ingrijpende verschillen ontstaan. Deze verschillen zijn zo groot dat de adulte vormen eigen cultivarnamen voeren en dus los staan van de juveniele vormen, die meestal al een soort- of cultivarnaam hebben. Dit komt in het plantenrijk slechts zelden voor.

De meest opvallende verschillen zijn de struikvorm, het ruitvormige blad, bloemen en vruchten. Sommige adulte cultivars groeien tot twee meter hoog en breed. De meeste nieuwere selecties zijn geselecteerd vanwege de lage en bossige groei en de eigenschap dat ze nauwelijks of geen juveniele takken meer vormen. Toegepast als vakbeplanting zijn de lagere vormen een prachtig groenblijvend en onderhoudsvriendelijk element in de groenvoorziening. Daarnaast is de bloei een belangrijk facet. Deze vindt pas in het najaar (september-november) plaats en is dan een welkome voedselbron voor bijen, vlinders en andere vliegende insecten. De bessen worden door de vogels zeer gewaardeerd.

Kees vertelt dat het zijn van collectiehouder van de volwassen Hedera regelmatig tot telefoontjes met vragen leidt. Vooral tuinarchitecten maar ook boomkwekers bellen hem op om uitsluitsel te krijgen over de juiste en actuele naamgeving. Het PPO publiceerde in 2001 een sortimentonderzoek (zie Dendroflora 38, 2001) dat vooral tot stand kwam vanwege de naamsverwarring die er daarvoor bestond. Op diverse plaatsen werden dezelfde planten gekweekt onder verschillende namen en andersom. Vooral ook in de nieuwere lage typen bestond vormverschil waarvoor een vergelijkend onderzoek noodzakelijk was. Dit sortimentsonderzoek leidde tot een keuringsrapport waarin alles is rechtgezet. Door DNA-codering en het tellen van chromosomen werd er veel onduidelijkheid weggenomen. Helaas was het noodzakelijk om enkele cultivars van andere namen te voorzien om taxonomisch duidelijkheid te verschaffen. Zoals altijd met naamsverandering, gaf dit bij planners en gebruikers van dit groen de nodige onzekerheid. Kees is voor diverse mensen de vraagbaak die helderheid verschaft.

Favorieten
Gevraagd naar de beste cultivars wat betreft groei, bloei en vruchtzetting zijn de favorieten van Kees niet veel anders dan wat er uit het sortimentsonderzoek en het keuringsrapport met drie sterren gewaardeerd werd:
Hedera helix ‘Simone’ (Arborescent Group) *** is stabiel, zeker in bloem en vrucht en met weinig tot geen juveniel schot. Dit is de beste vervanger voor Hedera hibernica ‘Irish Arborescent’ (Arborescent Group) (voorheen: H. helix ‘Arborescens’).
Hedera helix ‘Arbori Purple’ (Arborescent Group)*** is de beste lage vorm die zeer geschikt is voor vakbeplanting, goed bloeit en vrucht zet met vrijwel geen juveniel schot.
Hedera colchica ‘Fall Favorite’ (Arborescent Group) (voorheen: H. colchica ‘Arborescens’) is de beste grootbladige bodembedekker met goede bloei en vruchtzetting. Hij verdraagt schaduw, droogte en luchtvervuiling prima en is daarom zeer geschikt in boomspiegels en als afplantrand onder heesters. Zorg wel voor gestekte planten. Geënte planten geven veel opschot uit de onderstam.

Bontbladigen
Binnen de groep volwassen vormen zijn ook enkele bontbladige vormen bekend. Er staan twee mooie bonte cultivars in de collectie, benaamd als Hedera helix ‘Ice Cream’ en Hedera helix ‘Cristal Cave’.
Beide hebben een lage, breed-schotelvormige groeiwijze. De eerste is een bontbladige met crèmekleurige bladranden en geeft een gelige totaalkleur; de tweede heeft grijsgroene bladeren met zilverwitte randen wat een zilvergrijs totaalbeeld geeft. Bij het onderzoek was alleen Hedera helix ‘Ice Cream’ betrokken. Alleen is er een andere bontbladige vorm in terecht gekomen. Dit bleek pas toen de planten uit het onderzoek naast de planten kwamen te staan die Kees al in zijn bezit had. Samen met Margareth Hop is toen vastgesteld dat de verschillen zodanig groot waren dat de plant uit het onderzoek als een nieuwe cultivar kon worden aangemerkt en dus ook een nieuwe naam kreeg. Dit is de cultivar Hedera helix ‘Cristal Cave’ geworden. Dit gebeurde eind 2008. In een artikel in Tuin & Landschap in 2009 is deze nieuwe cultivar met foto en omschrijving voorgesteld. Daarin wordt Hedera helix ‘Cristal Cave’ aangemerkt als beter groeiend dan Hedera helix ‘Ice Cream’. Bij koud weer verkleuren de bladranden naar roze.

Een andere recente introductie van Kees de Jong is Thuja plicata ‘De Rakt’ sugar and spice. Dit is een fraaie selectie met een smal opgaande groeiwijze en een fijne takstructuur. Vooral deze fijne structuur maakt sugar and spice tot een waardevolle aanvulling in het Thuja-sortiment. Helaas heeft de plant niet gescoord op GrootGroenPlus. Dat komt omdat de jonge planten, die op deze tentoonstellingskeuring werden aangeboden, de kenmerken niet goed laten zien. In een veldkeuring, waarbij de planten meerdere jaren gevolgd kunnen worden, komen de speciale kenmerken wel goed uit en zal deze selectie wel een onderscheiding kunnen krijgen. Op internet is te zien dat men er in de Verenigde Staten erg blij mee is. Diverse grote kwekers hebben hem daar in het sortiment opgenomen.

Opmerkelijk is dat Kees de Jong, al zijn hele leven hovenier, toch enkele mooie kweekprestaties en selecties heeft ontwikkeld die hun plek in het sortiment meer dan waard zijn. We zullen beslist nog meer van hem horen.