In de nieuwe rubriek ‘Bedreigde boomsoorten’ willen we aan de hand van een aantal frappante voorbeelden aandacht schenken hoe het is gesteld met de houtige gewassen van de gematigde zone. Vrijwel over de gehele linie neemt van veel soorten het aantal exemplaren af. De International Union for the Conservation of Nature (IUCN) onderscheidt daarbij een aantal categorieën.

De IUCN Rode Lijst van bedreigde soorten is de meest uitgebreide informatiebron over de status van soorten. Deze Rode Lijst informeert over bedreigingen, ecologische eisen en leefgebieden van soorten, en over beschermingsmaatregelen die genomen kunnen worden om uitsterving tegen te gaan of te voorkomen. De lijst wordt samengesteld aan de hand van een objectief systeem voor de beoordeling van het risico op uitsterven van een soort. Soorten worden, volgens een gestandaardiseerd proces, beoordeeld met de strenge categorieën en criteria van de IUCN Rode Lijst. Dit garandeert de hoogste standaarden van wetenschappelijke documentatie, informatiebeheer, deskundige beoordeling en onderbouwing. De Rode Lijst staat wereldwijd bekend als het meest gezaghebbende naslagwerk met betrekking tot de status van de biodiversiteit.
Het doel van de lijst is tweeledig. Enerzijds om het grote publiek bewust te maken van het belang van (bedreiging van de) biodiversiteit. Daarnaast om te bereiken dat de internationale gemeenschap tracht deze soorten van de ondergang te redden. Bij de bedreigde soorten zijn vier categorieën te onderscheiden: ernstig bedreigd (kritiek), bedreigd, kwetsbaar en gevoelig. Op het internet is volop informatie te vinden over het werk van de IUCN.
In deze jaargang van Arbor Vitae komen enkele van de categorie ‘ernstig bedreigde’ soorten aan de orde, om te beginnen Torreya taxifolia.

Torreya taxifolia
Het geslacht Torreya hoort thuis in de Taxacaeae en telt zeven soorten. China telt vier soorten. Hiervan is T. jackii bedreigd en T. fargesii kwetsbaar. De situatie van T. grandis is stabiel en van de recent beschreven T. parvifolia zijn geen nadere gegevens bekend. T. nucifera hoort thuis in Japan. Hoewel de aantallen afnemen is bij deze soort nog geen sprake van bedreiging. Noord-Amerika telt twee soorten die beide bedreigd zijn. T. californica is een zeldzame soort met een versnipperd areaal en daardoor kwetsbaar.
De situatie van de tweede Amerikaanse soort T. taxifolia heeft sterk de aandacht getrokken. De soort, ter plaatse bekend als de stinking cedar, heeft een klein areaal in Texas langs de Apalachicola rivier en aangrenzend nog een strookje in de staat Georgia. Een schimmel heeft sinds 1950 de populaties gedecimeerd. Er vindt ook nauwelijks zadenproductie meer plaats. In 1984 kreeg ze in de VS de status van bedreigde soort. In 1997 was er een publicatie waarin ze aangeduid werd als ’s werelds meest bedreigde conifeer. Pogingen tot herintroductie leken weinig succesvol. In 2004 lanceerden Conny Barlow en Paul S. Martin een plan voor wat ze noemden assistant migration onder het motto ‘Bring Torreya taxifolia North Now’. Volgens hen waren de populaties van T. taxifolia een relict van de ijstijd en vormde de klimaatverandering toch al een bijkomend probleem voor overleving. Nieuwe groeiplaatsen konden gerealiseerd worden noordwaarts in de staat Georgia. Protesten konden niet uitblijven. Zelfs als een klein stukje van het areaal met een dertigtal bomen nog in die staat was; het ging evengoed om floravervalsing. Een opposant was prof. Mark Schwarz. Hij vond dat eerst de pogingen om de soort ter plaatse te redden tot het uiterste moesten worden gedaan. Maar met name Conny Barlow was de grote animator om projecten in Georgia te realiseren.
Intussen is er in de VS duidelijk erkenning gekomen voor het uitvoeren van assistant migration. Op grote schaal en met medewerking van diverse botanische tuinen en universiteiten is een groot aantal boompjes opgekweekt. Van de meeste is ook met zekerheid vastgesteld dat de moederbomen uit het oorsprongsgebied zijn.

Literatuur:
Efforts to save Torreya taxifolia (http://www.torreyaguardians.org/save.html).
Conservationists Should Not Move Torreya taxifolia (http://www.torreyaguardians.org/schwartz.pdf).